“Hadîsin rivayetlerinde vardır ki:

Cenab-ı Hak nefse demiş ki: “Ben neyim, sen nesin?” Nefis demiş: “Ben benim, sen sensin!” 

Azap vermiş, Cehenneme atmış, yine sormuş. Yine demiş: “Ene ene, ente ente.” Hangi nevi azabı vermiş, enaniyetten vazgeçmemiş. 

Sonra açlık ile azap vermiş, yani aç bırakmış. Yine sormuş: “Men ene vemaente?”

Nefis demiş: Yani, “Sen benim Rabb-i Rahîm’imsin; ben Senin âciz bir abdinim.” (Mektubat, s. 477)

Yukarıdaki hadis nefsin terbiye edilmediği takdirde kendisini yoktan var eden Rabbine âcizliğini, fakirliğini unutarak nasıl meydan okuyabilme cesaretini göstermesi, bizler için ibretli bir tablodur.

Rabbimizin nefsi muhatap alarak soru sorması çok büyük bir şükür gerektirirken, nefsin haddini aşan cevabı bize mahiyeti hakkında bilgi vermektedir. Kendisini âdeta Rab seviyesine çıkartarak Rabbimize “ben ve sen” diye hitap etmesi ve açıklama yapmaması, mevhum rububiyetini gösterir.

Bu ahlâksız cevap azap görmesine sebep olmuş. Rivayete göre tam üç bin sene azap görmüş. Her bin sene de tekrar Rabbimiz aynı soruyu sorarak tövbe fırsatı vermesine rağmen nefis de aynı cevabı vererek isyanında ısrar etmiştir.

Üç bin senenin ardından açlık azabını verdiğinde bu sefer cevap değişmiştir: “Sen benim Rabb-i Rahîm’imsin, ben Senin âciz bir abdinim.” Bu cevapdaki “sen ve ben” açıklamaları haddini bildiğinin açık göstergeleridir.

Artık kuru bir sen hitabı değil “Rabb-i Rahim” hitabı var. Yani, nefis Rab ismiyle terbiye edildiğinin ve Rahîm ismiyle merhamet gördüğünün farkına varmış. Kendisininde sade bir “ben”le değil “âciz bir abd” olarak tanımlaması kudretinin hiç hükmünde olduğunun ve ilâh değil kul olduğunu itiraf ettiğini gösterir. 

Dikkat edilirse ateşin yapamadığını açlık yapmış. Demek ki açlık, ateş başta olmak üzere diğer azaplardan çok daha etkili yöntem. İşte Ramazan orucunda da birçok hakikat açlık vasıtasıyla çok daha kolay derk ediliyor. Rabbim cümlemizi nefsin enaniyetinden muhafaza buyursun inşallah!..