Ancak sadece Afganistan değil, dünyadaki bütün ülkelere ‘hak, hukuk ve adalet’ hatırlatması yapmak gerekli ve faydalıdır. Çünkü bunlar insanlığın ortak değerleri ve aynı zamanda ortak ihtiyaçlarıdır. Hangi ülke bunları temin eder ve vatandaşına da sunarsa o ülke ve o idareci başarılı olur.

Bilindiği gibi Afganistan, uzun süreden beri kargaşaya teslim olmuş bir İslâm beldesidir. Neredeyse yarım asırdır dış müdahaleye maruz kalan bu ülkede yakınlarda idareciler değişti. Herkesin bildiği üzere bu ülke 1979’da önce Rusya tarafından işgal edildi. 1990’larda Rusya mağlûp olarak çekildi. 11 Eylül 2001 ‘İkiz Kule Saldırısı’ sonrasında da değişik bir bahane ile bu defa Amerika ‘uluslar arası koalisyon’ ile birlikte bu ülkeye müdahale etti. Aradan yıllar geçti ve Amerika da kuvvetlerini Afganistan’dan çekip gidince o güne kadar ABD desteğiyle iktidar olan idareci ve siyasetçiler yönetimden uzaklaştı. Taliban idareyi ele aldı, ancak Afganistan tam olarak huzura kavuşmuş değil. 

Bundan sonra hadiselerin nasıl gelişeceği noktasında çok değişik yorumlar yapılıyor. Daha önce de kısa bir süre Taliban yine idareyi ele almış, ama bu dönem uzun sürmemişti. Dünya ülkeleri Taliban’ın atacağı adıma göre hareket etme sinyali veriyor. Zaten uluslar arası ilişkilerde ‘menfaat’in öne çıktığına tarih şahittir. Dolayısıyla ülkeler arasında yürütülen politika, kalıcı dostluk ya da kalıcı düşmanlıklardan ziyade ‘şartlar’a göre yürütülüyor.

Dünya Müslüman Âlimler Birliği de, Afganistan’da Taliban tarafından kurulan geçici hükümete bazı tavsiyelerde bulunmuş. Birliğin internet sitesinden yapılan yazılı açıklamada, hükümetten, şûrâ sistemini uygulama, adaleti tesis etme, kan dökülmesine engel olma, hak ve özgürlüklere saygı duyma, toplumun her kesimine kucak açma, toplumsal uzlaşıyı pekiştirme ve barış ortamı oluşturma çağrısı yapılmış. (aa, 12 Eylül 2021)

Afganistan’ı idare eden idareciler bu tavsiyeleri ne ölçüde dikkate alır bilemeyiz, ama bunlar her ülkeye tavsiye edilecek ‘iyilikler’ değil mi? Değil Taliban idaresi, dünyadaki her hangi bir ülkeye bu tavsiyeler yapılsa ve o ülkeler bunu uygulasa kısa zamanda ‘dünya barışı’ bile temin edilmiş olmaz mı?

Esasında bu tavsiyelere, “Birleşmiş Milletler”in bütün dünyada yaygınlaşması için çalışması gereken tavsiyeler olarak da bakılabilir. Hangi hükümet ve idare olursa olsun; “şûrâ sistemini uygulama, adaleti tesis etme, hak ve özgürlüklere saygı duyma, toplumun her kesimine kucak açma, toplumsal uzlaşıyı pekiştirme ve barış ortamı oluşturma” için çalışsa o ülkede ve o idarede ‘kavga’ olabilir mi?

Temennimiz ve duâmız, sadece Afganistan’da değil; dünyanın her ülkesinde adaletin tesis edilmesi, hak ve hürriyetlere saygı duyulmasıdır vesselâm.