Bu ay yine bomba gibi bir kitapla karşınızdayım: İrade Terbiyesi. Kitabı hiç vakit kaybetmeden alıp okuyun derim. Cemil Meriç’in Bu Ülke kitabında “Disiplin içinde çalışmayı bu kitaptan öğrendim” dediği, Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in “Ah bu kitap 18-20 yaşlarımdayken elime geçmeliydi diyor ve geciktiğim için üzülüyorum” ifadelerini kullandığı bir kitaptan bahsediyorum. Aslı Fransızca olup şimdiye kadar 33 dile çevrilen İrade Terbiyesi, 1893 yılında Jules Payot tarafından kaleme alınmış. Kitap, 5 ana bölüm ve 16 alt başlıktan oluşuyor. Size bölümlerden ziyade bazı alt başlıkları vermek istiyorum: “Mücadele edilecek düşman: İsteksizlik, Çalışmanın verdiği mutluluk, Büyük üstadların etkisi, İrade terbiyesinde tefekkürün önemi, Düşüncelerin irade terbiyesindeki rolü, Duyguların irade terbiyesindeki rolü, Aklın gücü.” Kitabın oldukça anlaşılır bir dili var. Bu arada İrade Terbiyesi 2 de yazarın bir diğer kitabı.

Zaman değişse de hakikat aynı

Şimdi muhteva kısmına gelelim… Kitabı okurken zihnimde ilk oluşan düşünceyi söyleyeyim; on yıllar önce bile gençlerin çalışma noktasında böyle sorunları varken, Jules Payot şimdilerde hayatta olsaydı kitaba bir güncelleme getirir miydi acaba? Sorunlar çok güzel tespit edilmiş, çözümler gayet açık bir şekilde ifade edilmiş, bize düşen ise uygulamak oluyor. Birden büyük bir değişim beklemek doğru olmaz, ama bir yerden başlamak gerek. Zaman zaman özellikle de kitabın son bölümlerine gelince yazarın sıkı bir Risale-i Nur takipçisi olduğunu düşünecek oldum, ancak tarihler uyuşmuyor. Demek ki zaman ne kadar değişse de hakikatler daima aynı. Tefekkür, ümit, istek (şevk) kavramlarının üzerinde çok duruyor yazar. Dördüncü bölüm olan “İç kaynaklarımız” bölümünün neredeyse tamamı tefekkür kavramı üzerine. Üniversite öğrencilerinin sorunlarını dile getiren, eğitim sistemine doğru eleştirilerde bulunan, öğrenci ve eğitimci arasındaki iletişimin nasıl olması gerektiği üzerinde duran, insanı kusurlarıyla terbiye etmeyi amaçlayan, sadece sorunu tesbit etmekle kalmayıp çözümü de sunan, bir kitap İrade Terbiyesi. İnsanın içinde var olan duyguları ve hisleri yok etmek gerektiğini söylemiyor, nasıl terbiye edileceğine dair ipuçları veriyor. İşte Risale-i Nur’un metodu! Yazarın değindiği noktalar o kadar doğru noktalar ki, beni en çok etkileyen şeylerden birinin bu olduğunu söyleyebilirim.

“Tembellik ahlâksızlıkların anasıdır”

Şimdi altını çizdiklerime geçiyorum. İstifadeli ve keyifli okumalar…

“Okul, zavallı gençleri her şeye temas etmeye mecbur bırakınca hiçbir şeyin esasına vâkıf olamıyorlar.”

“En parlak yetenekler dahi özgüven olmazsa sönmez mi? İnsanlığın büyük başarılarında en büyük pay sağlam iradelilerin değil midir?”

“Elbette özgürlükten kastımız ‘kendini kontrol etmek’. Dürtülerimizi, ahlâkî duygularımızı ve de kendimizi tamamen kontrol edebilmeyi kastediyoruz. Gerçek özgürlük için kusursuz bir öz hâkimiyet gerekir.”

“Akıl, sürekli meşgul edilirse cılız dürtüler örtbas edilmiş, zayıf biçimde irademiz sınırında kalır. Kendine dayanak bulamaz. Tekrar şans bulma ihtimali boş kalmamız durumunda mümkün olur. İşte bu yüzden tembellik ahlâksızlıkların anasıdır.”

“Uzun soluklu, sebatkâr düşünce yapısı, eleştirel bakış açısı ve sürekli tetikte olmak. İşte eğitimli insanı oluşturan etkenler bunlar. Bu sabrı ve aynı amaca yönelmiş dikkati canlı tutmanın yolu da neticeye dair ihtirasınızın heyecanını sürekli duyabilmek.”

“Ancak şu çok önemli; meselâ hâlihazırda evde ders çalışman gerektiği düşüncesi ve kararı aklında yoksa veya caydırıcı teklifleri başından defetmeye karar vermediysen bütün gününü kaybetme ihtimalin çok yüksektir. Çünkü bir olaya hâkim olabilmek öncelikle psikolojik olarak da hazırlanmayı gerektirir.”

Not: Genç Yorum Dergisi Ocak sayısından alınmıştır.