İstiklâl Mahkemeleri çok yönlü kullanıldı GAZETECİ Yazar Ahmet Turan Alkan, İstiklâl mahkemelerinin kullanılış biçimini ‘İsviçre çakısına’ benzeterek, mahkemelerin çok yönlü kullanıldığını ifade etti. İstiklâl mahkemelerinin hukuk tarihî açısından kötü bir başlangıç teşkil ettiğini söyleyen Alkan, “İstiklâl Mahkemeleri, sivil ahalinin sindirilmesi, yeni inkılâpların yarattığı huzursuzlukların bastırılması ve siyasî muhaliflere göz dağı vermek için kullanılmıştır” dedi. İstiklâl mahkemelerinin verdiği kararlar hâlâ tartışılırken, gazeteci yazar Ahmet Turan Alkan, 20 yıllık iki çalışmasını ‘İstiklâl Mahkemeleri ve Sivas’ta Şapka İnkılâbı Duruşmaları’ kitabında bir araya getirdi. İki bölümden oluşan kitap, İstiklâl Mahkemeleri konusunda genel bilginin yanı sıra, Sivas’ta şapka kanununa muhalefet eden birinin yargılanmasındaki mahkeme kayıtlarını da içeriyor.
İstiklâl mahkemelerinin kurulma sebebinin firar eden askerleri engellemek olduğunu aktaran Alkan, mahkemenin pratik, hızlı, biraz da sert bir çözüm yolu olduğuna ifade etti. Meclisin 1923’te son derece demokratik, toplumun çeşitli katmanlarında temsilcileri barındıran çok renkli bir yapısı olduğunu aktaran Ahmet Turan Alkan, 1923’te yapılan seçimlerle bunun değiştirildiğini kaydetti. İstiklâl mahkemelerinde sanıklara savunma, avukat bulundurma hakkının tanınmadığını aktaran Alkan, “Alınan kararlar temyiz edilmiyor ve süratle infaz ediliyordu. Yani beraatsa hemen salıveriliyor, idam ise hemen idam ediliyor. Hapis veya sürgün ise gereği yerine getiriliyordu. Mahkemeler kanundan gücünü alıyorlardı. Burada şu ayrımı yapmak lâzım. Bunlar kanuna dayanan fakat, hukukî olmayan uygulamalardır” ifadesini kullandı. Dersim olayları sebebiyle özür dileme tartışmalarında da değinen Alkan, devletin özür refleksinin zayıf olduğunu aktardı. Şu anda bu ‘özür’ için gerekli ortamın hazır olduğuna işaret eden Alkan, Türkiye’de kamuoyunun devletin durduğu yere göre çok geliştiğini kaydetti. Alkan, devletin özür dileyince itibarının da artacağının altını çizdi.