Kıyamet Kilisesi bu adı Hıristiyan inancına göre içinde Hz. İsa’nın defnedildiği ve dirilerek ayağa kalktığı (kıyame) mekân bulunduğu için almıştır. Bazı Arap kaynaklarında bu mekâna Kumame Kilisesi de denilir. Ancak ‘topluluk’ anlamının yanı sıra ‘süprüntü’ anlamına da gelen bu ismin Kıyamet Kilisesi isminin kasten bozulmuş hali olduğu açıktır. Kilise kapısı bugün hemen hemen aynı çizgileri korumakla birlikte kapı kanatlarının hemen üzerindeki enfes rölyef yerinde değildir. Bu rölyefte İncil’in anlattığı bir dizi hikâye resmedilmiştir. Bunlar içinde son akşam yemeği de dahil olmak üzere Hz. İsa’nın havarileriyle birlikte geçirdiği anlara ait kabartmalardır.

KAPI KANATLARI NASIL AÇILIR?

Bugün hâlen devam eden gelenek kapıların açılışını esaslı bir törene dönüştürmüştür. Hatta kapının bir kanadının açılması ile iki kanadının açılması için yapılan tören farklıdır. Günde iki defa Cûdi ve Nuseybe ailelerinden bir görevli Kıyamet Kilisesi’nin kapısına gelir, bu arada hayatlarını kilise binasının içinde geçiren üç Hıristiyan mezhebinin temsilcileri kapıya gelirler. Kapının üzerinde bulunan küçük kapıcık içeriden, Rum Ortodoks kilisesinin temsilcisi tarafından açılır.

Kilise kapısı bugün hemen hemen aynı çizgileri korumakla birlikte kapı kanatlarının hemen üzerindeki enfes rölyef yerinde değildir.

Bu kişi kapının açılması talebinde bulunur. Bunun üzerine Cûdi Ailesi’nin temsilcisi anahtarı Nuseybelerin temsilcisine verir. İçeriden duyulan üç zil sesi ile kapı açılır. Bu ziller içerdeki üç mezhebin kapının açılmasını onayladıklarını ifade eder. 1832 yılında Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa’nın şehrin mutasarrıflığına el koymasına kadar her hacı bu kapılardan girerken bir vergi öderdi. Bundan sonra girişler serbest bırakılmıştır. Ancak üç büyük mezhep kilisenin açılıp kapanması işini deruhte eden iki ailesinin temsilcilerinin ücretlerinin ödenmesi için belli bir vergi ödemeye devam etmektedir.

SELÂHADDİN EYYUBÎ’DEN BU YANA...

Bugün Kıyamet Kilisesi’nin kapısının kontrolü Hıristiyanların değil iki Müslüman ailenin elindedir. 1192 yılında Selâhaddin Eyyûbi Katolik haçlıların şehirden kovulmasından sonra kilisenin anahtarlarını geride kalan Hıristiyanlara vermek istemiş, ancak farklı Hıristiyan mezhepleri kapıların kontrolü üzerinde anlaşamayınca anahtarlar iki Müslüman aileye devredilmiştir. Selâhaddin Eyyûbi anahtarları koruma hak ve görevini Cûdi Ailesine, kapıyı açıp kapama hak ve görevini de Nuseybe ailesine vermiştir.

(Kaynak: Sultan Abdülhamid dönemi fotoğraflarıyla Kudüs, IRCICA, 2008)