"Ümitvar olunuz, şu istikbal inkılâbı içinde en yüksek gür sada İslâm'ın sadası olacaktır."

Piyasalar

Özeleştiri

M. Fahri UTKAN
14 Mart 2020, Cumartesi 00:03
İnsanların ve toplumların başarı ve saadetleri kendilerini eleştirdiklerinde ilişkilerde kalite artar ve sonucunda da insan ve toplum gelişir.

Eleştiri için kısaca, bir şeyin olayın, davranışın iyisini kötüsünden ayırma işidir denebilir.

Kişinin kendi düşünce, davranış ve hareketlerini eleştiriden geçirmesi veya kişinin kendini adeta sorguya çekmesine de özeleştiri diyebiliriz.

Birilerinin hareketlerini, davranışlarını, sözlerini doğrultmak amacıyla yapılan eleştiride gizli de olsa, onları ıslah amacı bulunmaktadır. Aslında ‘kendini ıslah etmeyen, başkasını ıslah edemez’ kuralınca; kişilere eleştirel yaklaşmadan önce insan kısa bir özeleştiri yapmalıdır. Bu tür davranışta bulunan kişiler için sevgili Peygamberimiz (asm) ‘Akıllı kişi’ tanımlaması yapmaktadır, şöyle ki; “Akıllı kişi; nefsini hesaba çekip ona hâkim olan, ölümden sonrasını düşünerek ahiret için çalışandır. Âciz ve zayıf insan ise; nefsin arzu ve zevklerinin esiri olup, Allah’tan kuru kuru dileklerde bulunan ve bunların gerçekleşmesini bekleyendir.” 1

Özeleştiri, insanın kendini tanıması için de önemli bir harekettir. Çünkü yanlışlarını görmeyen kimseler doğru kararlar veremez.

Özeleştiri yapan kişi, yani:

 “Nefsini ittiham eden, kusurunu görür. Kusurunu itiraf eden, istiğfar eder. İstiğfar eden, istiâze eder. İstiâze eden, şeytanın şerrinden kurtulur. Kusurunu görmemek, o kusurdan daha büyük bir kusurdur. Ve kusurunu itiraf etmemek, büyük bir noksanlıktır. Ve kusurunu görse, o kusur kusurluktan çıkar. İtiraf etse, affa müstehak olur.” 2

Bunun için “Ben bugün Allah için ne yaptım? Bugünkü işlerimin arasında Rabbimin emir ve yasaklarına ne kadar riayet ettim?” gibi sorular sormak nefis muhasebesi de denilen bir çeşit özeleştiridir.

Ömer bin Hattab’dan (ra) şöyle rivayet olunmuştur: “Hesaba çekilmezden evvel nefislerinizi hesaba çekiniz ve tartılmadan önce amellerinizi tartınız.” 

Meymun b. Mihran Hazretleri ise şöyle buyurmuştur: “Kul iki ortağın birbirini hesaba çekmesinden daha şiddetli bir şekilde nefsini hesaba çekmedikçe müttakîlerden olamaz.” 3 

Üstad Said Nursî, 16. Mektup 4. Noktada sorulan 3. Vehimli soruya; “Ben nefsimi temize çıkarmam. Çünkü nefis daima kötülüğe sevk eder.” (Yusuf Sûresi: 53.) âyetinin sırrınca, ben nefsimi tebrie etmiyorum. Nefsim her fenalığı ister.” 4 diyerek cevap verirken özeleştiride bulunuyor. Yine hapishaneye atılmasının sebebini sorgularken de özeleştiride bulunuyor; “Ehl-i dünya ben onlarla mübareze ediyorum diye asılsız (bir şekilde) tevehhüm ederek beni hapse attılar. Fakat kader-i İlâhî, ben onlarla konuşmadığım ve ıslah-ı hallerine çalışmadığımdan beni hapse attı.” 5

Özeleştiri yap(a)mayan kişiler, genelde kendini kusursuz gören kimselerdir. Bu sebeple kişi kendinin bütün zayıf yönlerini, iyi ve kötü yanlarını bilmeli ki özeleştiriyi sağlıklı yapabilsin. Bu gibi kimseler (yani kendilerini kusursuz görenler), yaşanan ve/veya yaşanacak olumsuz olaylarda kendilerinin kusursuz ve sorumlu olmadıklarını düşündükleri için özeleştiri yapma gereği duymazlar.

Özetle söylemek gerekirse, “Nefsini ittiham eden (yani öz eleştiri yapan), kusurunu görür. Kusurunu itiraf eden, istiğfar eder. İstiğfar eden, istiaze eder. İstiaze eden, şeytanın şerrinden kurtulur. Kusurunu görmemek o kusurdan daha büyük bir kusurdur. Ve kusurunu itiraf etmemek, büyük bir noksanlıktır. Ve kusurunu görse o kusur, kusurluktan çıkar; itiraf etse affa müstahak olur.” 6

Dipnotlar:

1- Tirmizî, Kıyâmet 25. İbni Mace, Zühd 31.

2- 13. Lem’a.

3- Gazali, İhya, c. 4, s. 728, Müesseset-ül Halebi, 1967 – Kahire.

4- 16. Mektup. 116.

5- Şuâ’lar. s: 292.

6- 13. Lem’a.

Okunma Sayısı: 2511
YASAL UYARI: Sitemizde yayınlanan haber ve yazıların tüm hakları Yeni Asya Gazetesi'ne aittir. Hiçbir haber veya yazının tamamı, kaynak gösterilse dahi özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan haber veya yazının bir bölümü, alıntılanan haber veya yazıya aktif link verilerek kullanılabilir.

Yorumlar

(*)

(*)

(*)

Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış, Türkçe karakter kullanılmayan ve tamamı büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır. İstendiğinde yasal kurumlara verilebilmesi için IP adresiniz kaydedilmektedir.
    (*)

    Namaz Vakitleri

    • İmsak

    • Güneş

    • Öğle

    • İkindi

    • Akşam

    • Yatsı