Peygamber Efendimizin (asm) şükür ve sabırla ilgili hadisi dikkat çekicidir: “Mü’minin işi her yönüyle hayret vericidir. Zira işinin hepsi onun için hayırlıdır. Bu meziyet yalnız mü’min’e özeldir. Zira o sevinirse şükreder. Bu ise onun için hayırdır. Başına belâ gelirse sabreder. Bu da onun için hayırdır.” (Müslim, Zühd, 64)
Lügatlerde sabır; isteklerin kısıtlanması, arzularımızın gerçekliği düşüncesiyle ertelenebilmesi ve hislerimizle fiillerimiz arasına düşüncelerimizi yerleştirebilmek, bazı kişilerce sabrın sanat şekline dönüştürülmesi olarak telâkki ediliyor.
Yine birçok dini kaynakta sabrın üç çeşit olduğu belirtilmiştir; “Allah’ın emirlerine uymakta sabretmek (sebat), Allah’ın yasaklarından uzak durmada sabretmek (direnmek), musîbete, bilhassa ilk şok anının sarsıntısına karşı sabretmek (katlanmak)”
Peki, bu şekilde sabır nasıl faydalı olur?
Önce birkaç âyet meallerine bakarak buna bakalım.
“Sabrederek Allah’tan korkan kimselere Allah(cc) bütün sıkıntılardan bir çıkış yolu ihsan eder.” (Talak: 2) âyetine göre sabır; sıkıntılardan kurtuluşa sebep oluyor.
“O halde sabret, (hayırlı) akıbet muhakkak muttakilerindir. (Allah’tan korkanlar)” (Hud: 49) âyetine göre sabır; düşmanlara karşı zafere ulaşmaya sebep olabilir.
Allah’ın bir insan-kul hakkında takdir ettiği makama ulaşması için bazı musîbetlere, sıkıntılara sabretmesi gerektiğini de peygamberimiz (asm) şöyle belirtiyor; “Allah, kul için önceden manevî bir makam takdir etmiştir. Kul eğer ameliyle o makama ulaşamıyorsa, Allah (cc) ona bedeni, çoluk çocuğu ve malıyla ilgili bir musîbet verir. Sonra da daha önce takdir ettiği makama ulaşması için onu buna karşı sabırlı kılar.” (Camiüssağir.1.377)
Üstad Bediüzzaman, Mektubat 23. Mektupta; “Cenab-ı Hak, Hakim ismi muktezası olarak, vücud-u eşyada bir merdivenin basamakları gibi bir tertib vaz’etmiş. Sabırsız adam teenni ile hareket etmediği için, basamakları ya atlar düşer veya noksan bırakır; maksud damına çıkamaz. Onun için hırs mahrumiyete sebebdir. (...) Demek Cenab-ı Hakk’ın inayet ve tevfiki, sabırlı adamlarla beraberdir.” diyor. Buradan anladığımız kadarıyla, …
Bahsettiğimiz gibi, sabır üçtür:
Biri: Masiyetten kendini çekip sabretmektir. Şu sabır takvadır, (“Allah takvâ sahipleriyle beraberdir.” Bakara Sûresi, 2:194) sırrına mazhar eder.
İkincisi: Musîbetlere karşı sabırdır ki, tevekkül ve teslimdir. (“Muhakkak ki Allah tevekkül edenleri sever.” Âl-i İmrân Sûresi, 3:159 “Allah sabredenleri sever.” Âl-i İmrân Sûresi, 3:146.) şerefine mazhar ediyor.
Ve sabırsızlık ise Allah’tan şikâyeti tazammun eder. Ve ef’alini tenkid ve rahmetini ittiham ve hikmetini beğenmemek çıkar. Evet, musîbetin darbesine karşı şekva suretiyle elbette âciz ve zaif insan ağlar; fakat şekva ona olmalı, ondan olmamalı.
Üçüncü Sabır: İbadet üzerine sabırdır ki, şu sabır onu makam-ı mahbubiyete kadar çıkarıyor. En büyük makam olan ubudiyet-i kâmile canibine sevk ediyor. (Bediüzzaman Said Nursî – 23. Mektubdan)
Demek sabır kişiyi, masiyetten takvaya ulaşmasını, musîbetlere karşı tevekkül ve teslim olmayı ve üçüncü olarak ta ibadetleri devamlı ve gerektiği gibi yapabilmeyi sağlamaktadır.