Özellikle Partili Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemiyle birlikte bakanların “yasama karnesi” hiç iyi gelmiyor. 7 yıldır hep zayıflarla dolu. Yeni sistemde bakanlar Meclis dışından atanarak geldiği için milletvekilleriyle yan yana gelemiyor. Milletin ve illerin problemlerini vekilin dilinden dinleyemiyor. 

Yeni sistemde Meclis’in hükûmeti denetleme yollarından birisi olan sözlü soru kaldırıldı sadece yazılı soru sorulabiliyor. Anayasa ve içtüzüğe göre 15 günde cevaplandırılması gereken sorular ya zamanında cevaplandırılmıyor ya da hiç cevaplandırılmıyor.

TBMM Başkanvekili Bekir Bozdağ, İzmir Milletvekili Murat Bakan’ın soru önergesine verdiği cevapta da bu durum ortaya çıkmış. 28. Yasama Dönemi’nde milletvekilleri toplam 30546 yazılı soru önergesi vermiş. Önergelerin sadece 4 bin 3 tanesi yasal süresi içinde ilgili bakanlarca cevaplanırken, 16.908 önerge yasal süresi geçtikten sonra cevaplanmış. 8.792 önerge ise cevapsız bırakılmış.

Milletvekillerinin 30.546 önergesinin 4.282’si Adalet Bakanı’na, 4.105’i İçişleri Bakanı’na, 3.347’si Çevre Bakanı’na, 2.795’i Tarım ve Orman Bakanı’na, 2.520’si Sağlık Bakanı’na verilmiş. 

Çevre Bakanı Murat Kurum 1.682 önergeyi, İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya 1.345 önergeyi, Adalet Bakanı Yılmaz Tunç 1.238 önergeyi, Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu ise 1.156 önergeyi cevapsız bırakmış.

***

PERFORMANSI EN DÜŞÜK BAKAN

Performans değerlendirmesi sıralamasında TBMM Başkanlığı 97.5 cevaplanma oranı ile en iyi performansla birinci sıraya yerleşirken, en düşük performansı yüzde 10.8 cevaplanma oranı ile Gençlik ve Spor Bakanlığı almış.

Murat Bakan’ın, “Yazılı soru önergelerinin bakanlıklarca çoğu zaman yasal süresi içinde cevaplandırılmadığı; kimi bakanlıkların sorulara yanıt vermeyip, sırf ‘cevaplandırılmış’ olsun diye eksik, yüzeysel ve alakasız içeriklerle geçiştirildiği; bazı bakanlıkların ise uzun zamandır hiçbir yazılı soru önergesine yanıt vermediği görülmüştür. Bu durum, Gazi Meclis’in yürütme organının denetleme işlevini zayıflatmakta, kamuoyunun bilgi alma hakkını ihlâl etmekte ve seçilmiş milletvekillerinin Anayasa ve TBMM İçtüzüğü’nden kaynaklanan haklarının kullanmalarını doğrudan engellemektedir” şeklindeki tespitlerine Bekir Bozdağ’ın cevabı ibretlik. 

“Önceki yasama dönemlerinde olduğu gibi bu yasama döneminde de Başkanlığımızca 5 Aralık 2023, 28 Haziran 2024, 5 Aralık 2024 ve 24 Haziran 2025 tarihlerinde Cumhurbaşkanı yardımcısı ile bakanlıklara yazılı soru önergelerinin cevaplandırılma durumunu gösteren yazılar yazılmıştır. Bu yazılarda yazılı soru önergelerine süresi içinde cevap verilmesi ve cevapların TBMM’nin saygınlığına uygun olacak şekilde soruları tam olarak karşılayan, yeterli ve tatminkâr nitelikte hazırlanması hususu iletilmiştir. Bu uygulamaya devam edilecektir.”

Bakalım, bakanlar bu ikazı dikkate alıp, “TBMM’nin saygınlığına uygun olacak şekilde soruları tam olarak karşılayan, yeterli ve tatminkâr nitelikte hazırlanması” hususuna dikkat edecekler mi? Yoksa yeni sistemin yürürlüğe girdiği 2018’den beri yaptıklarına devam mı edecekler?

***

MECLİS’İN GÜCÜ AZALDI

Demokratik hukuk devletinin bütün kural ve kurallarıyla işleyeceği, istişarenin tam manasıyla uygulandığı, tek kişinin değil ortak aklın devrede olacağı bir sistemin tekrar tesis edilmesinin gerekliliği ortada iken bu sistemde ısrarcı olunmasının sebebi anlaşılamıyor. 

Yeni sistemle Meclis’in etkinliği azaldı, denetim yetkisi büyük oranda yok edildi. Güvenoyu, gensoru, bütçeyi veto hakkı yok. Bunun için, Meclis’in yani milletvekillerinin denetim yetkilerini kullanmaları için Meclis’in güçlü olması gerekir. Bunun yolu milletvekilinin “hür,” Meclis’in etkin olacağı bir sistemdir.