"Ümitvar olunuz, şu istikbal inkılâbı içinde en yüksek gür sada İslâm'ın sadası olacaktır."

Piyasalar

Mısra-i berceste

Mustafa İSMET
24 Ağustos 2013, Cumartesi
Farsça “yukarı sıçramış” anlamına gelen “ber-ceste”, sözlük anlamıyla; “lâtif, seçme, öz, güzel, ince anlamlı, kolayca hatırlanan, yapısı sağlam” gibi anlamlara gelmektedir.

Edebiyatta, “zahmetsizce hatıra geliveren, fakat yüksek bir anlam içeren, şiir ve şairi genellikle unutulduğu halde, öne çıkıp dillere destan olan mısra” anlamında kullanılmaktadır.
Genel anlamda bir şiirdeki en güzel dize ya da beyit de denebilir.
Divan Edebiyatında muhteşem örnekleri olan bu sözleri, ne hikmetse (bu lafın gelişi, hikmetini söylemeye ne hacet) çok hatırlar oldum. Varsa meraklılarının dikkatine arz edeyim.
***
Keçecizade İzzet Molla berceste mısrası ile başlayayım;
“Her Ali Haydar değildir, denilmez her seyfe Zülfikar! “
İkinci Mahmut’un hekimbaşısı Abdülhak Molla’nın ecza dolabı üstüne yazdırdığı:
“Ne ararsan bulunur derde devadan gayrı” mısrası en çok bilinen örneklerindendir.
Mısranın mübdii Koca Ragıp Paşa, bu sözü çok daha geniş bir çerçevede söylemiştir. Bu berceste mısranın üstünde, bercestelik mevkiine çıkamadığı için unutulan bir mısra daha vardır ki, Muallim Naci;
“Turfe dükkân-ı hikemdir bu kühen tak-ı felek/ Ne ararsan bulunur derde devadan gayrı” şeklinde naklediyor.
(Bu eski dünya, yeni bir hikmetler dükkânıdır. Derde devadan başka ne ararsan bulunur.).
Ragıp Paşa’nın belki de Kahire valiliği sırasındaki tecrübelerine dayanarak söylediği; 
“Şecaat arz ederken merdi Kıptî sirkatin söyler” berceste mısrasının bulunduğu beytin ilk mısrası da pek hatırlanmaz.
“Miyân-ı güft u gûda bed meniş iham eder kubhun /Şecaat arz ederken merdi Kıptî sirkatin söyler”
(Kötü huylu adam, söz arasında çirkinliğini sezdirir. Çingenenin merdi yiğitliğini anlatırken hırsızlığını söyler.).
 “Ekâbir sonradan gelir” diye söylenen sözün kaynağı, Nefî’nin şu mısraları olsa gerek;
 “Geldimse ne ola ben şuara bezmine ahir?/ Adet budur ahirde gelir bezme ekâbir.”
(Şairler meclisine, kervanına en son ben geldimse ne olmuş yani? Adet budur, meclise büyükler sonradan gelir.).
Atasözlerini kullanarak yapılan bir söz sanatı olan irsal-ı mesel’e de en güzel örnek olan İzzet Molla’nın;
“Meseldir Gülşen-i âlemde bir gülle bahar olmaz.” mısrası konumuzun en bilinen örneklerindendir.
Klâsik edebiyatımızda kime ait olduğu bilinmeyen edebi eserlerin sonuna eklenen La Edri ile meşhur
“Ne kendi eyledi rahat, ne halka verdi huzur/ Yıkıldı gitti cihandan, dayansın ehli kubur.” icazlı (az sözle çok şey ifade eden) mısralar hâlâ bazı durumları en iyi yorumlayan bir ifade olarak hatırlanmaya devam ediyor.
Berceste mevkiine en çok mısrası çıkan şairlerden biri de Ziya Paşa’dır.
“Bed asla necabet mi verir hiç üniforma/ Zer dûz palan vursan eşek yine eşektir.”
(Kötü asıllı, soysuz birine üniforma soyluluk mu verir; eşeğe altın işlemeli semer vursan yine eşektir.)
Muhibbi lâkabıyla şiir yazan Kanunî Sultan Süleyman’ın
“Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi/ Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi” mısraları kadar meşhur olmasa da, “Kimi ar‘ar dedi kadd-i dildâra kimi elif: Cümlenin maksudu bir amma rivayet muhtelif.”
(Yârin muhteşem endamını görünce bazıları ardıç ağacına benzetti, bazıları da elif harfine. Çeşitli üslûplarla aynı şeyi söylemek istiyorlar.) mısraları da konumuza ışık tutan divan edebiyatımızın güzide örneklerindendir.
Son olarak benim gibi ehl-i kalem olmayan birinden bir şeyler yazmasını isteyen ağabeyim Ahmet Battal’ın dikkatine Koca Ragıp Paşa’nın bir berceste mısrasını arz ederek bitireyim:   
“Eğer maksut eserse, mısra-ı berceste kâfidir!”

Okunma Sayısı: 20557
YASAL UYARI: Sitemizde yayınlanan haber ve yazıların tüm hakları Yeni Asya Gazetesi'ne aittir. Hiçbir haber veya yazının tamamı, kaynak gösterilse dahi özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan haber veya yazının bir bölümü, alıntılanan haber veya yazıya aktif link verilerek kullanılabilir.

Yorumlar

(*)

(*)

(*)

Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış, Türkçe karakter kullanılmayan ve tamamı büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır. İstendiğinde yasal kurumlara verilebilmesi için IP adresiniz kaydedilmektedir.
    (*)

    Namaz Vakitleri

    • İmsak

    • Güneş

    • Öğle

    • İkindi

    • Akşam

    • Yatsı