Arapça uzmanlık sahamız olmasa da, Risale-i Nurlardan kazandığımız bir kültür seviyesinde kelimelerin etimolojik yapılarına veya eş/benzer manalarına ait malumat sahibi olabiliyoruz.
Malum Türkçeye tercüme edildiğinde “oku” manasına gelen Kur’an Arapçasında iki kelime var: İkra ve tilavet… Genel olarak bu iki kelime Kur’ân’ı okuma manasında kullanılmaktadır.
Rabbimiz tarafından vazifelendirilen Cebrail (as) Peygamber efendimize (ASM) ilk tebliğ ettiği emir; “İKRA/oku”. “Ben okuma bilmem” diye cevap veren Resulullah’a, Cebrail (as) “Rabbinin adıyla oku” diye emrediyor. Bu ayetler üzerine yapılan yorumlar, burada kastedilen veya emredilen okumaktan maksad yazılı metin değil, Allah’ın eserlerinden Allah’ın varlık delillerinin okunması, tefekkür edilmesi… Risale-i Nurdan anladığımız ve öğrendiğimize göre; Üstad Hazretleri Kainatla Kur’an’ı doğrudan irtibatlandırıyor. Cenab-ı Hakimin Kelam sıfatından gelen; Kur’an ve irade sıfatından gelen kanunların hükmettiği kâinatı da büyük bir Kur’an diye tarif ediyor. Ve bu her iki kitabında okunmasının kendilerine mahsus bir tarzının detayını da Külliyatın muhtelif kısımlarında izah etmektedir.
Uzun bir ömrün mahsulü olan Risale-i Nur Külliyatı’nın ilk eserlerinden biri olan ve Kur’ân’ın nazmındaki mûcizesinin izah edildiği, ilk başlangıçta 70 cilt tasavvur edilmiş fakat şartların gereği tek cilt halinde telif edilen arapça İşarat’ül İ’caz tefsirini 1950’den sonra kardeşine Türkçe’ye tercüme ettirmiştir. Tercümeden önce talebelerine bu eserden Arapça dersler yapmış ve yapılan bu dersin bir tanesinin tercümesini de Emirdağ Lahikası içinde 293. Sıra numarasıyla neşretmiştir. Sabah namazı dersimizde bu lahika okunurken dikkatimizi celbetti ikra ve tilavet kelimelerinin farkı…
Üstad Hazretleri mezkur lahikadaki dersinde “ikra” kelimesinin manasını şu şekilde veriyor: “Ya Rabbî, ben Senin isminin yardımıyla ve onun bereketiyle okuyacağım. Her şey Senin kudretinle ve icadınla ve tevfikinle olduğu gibi, yalnız ve yalnız Senin isminle başlıyorum.” Burada ikra emrinin besmeleye de işaret ettiğinden de bahsetmektedir.
“Tilavet” kelimesinin Kelam sıfatından gelen Kur’an ayetlerini okuma manasında kullanıldığının pek çok misali var. Bir nümunesi Ramazan Risalesinde; “Meselâ, dilini yalandan, gıybetten ve galiz tabirlerden ayırmakla ona oruç tutturmak; ve o lisanı, tilâvet-i Kur’ân ve zikir ve tesbih ve salâvat ve istiğfar gibi şeylerle meşgul etmek…” şeklinde, Ayetül Kübra Risalesi on yedinci mertebede; “Dördüncü Nokta: Kur’ân öyle hakikatli bir halâvet göstermiş ki, en tatlı bir şeyden dahi usandıran çok tekrar, Kur’ân’ı tilâvet edenler için değil usandırmak…” biçiminde ifade edilmiştir.
Diğer taraftan “Tilavet” kelimesinin yazılı metini okuma manasında kullanıldığını Hulusi abinin Barla lahikasında (181. Mektup) neşredilmiş bir mektubunda müşahade etmekteyiz: “Bu hafta Otuz Birinci Mektubun Yedinci Lem’asıyla Üçüncü Lem’asını, hazine-i Mektubata ilâve ve muhibbân ve müştâkana tilâvet eylemekle…”
Netice olarak, Türkçe “oku” manasına gelen arapça iki kelimeden biri ve ilk vahyedilen ayet olan “ikra” kelimesi kainat kitabını tefekkür anlamında bir okuma, ikinci kelime “tilavet” ise, Kur’an-ı Kerimi ve yazılı metinleri okuma manasına gelmektedir. Rabbim her iki okuyuş için istifademizi artırsın inşaallah…