Eğitim sosyolojisinin en önemli konularından biri olarak aklımıza ilk önce ‘Aile’ ve ‘Eğitimi’ gelmektedir, haliyle. Bu konu önemine binaen konunun uzmanları tarafından çok geniş olarak ele alınmıştır. Her insanın/çocuğun ilk eğitimi ailede başlar.

Aşağıya aldığımız madde başlıklarına göre konuyu incelemeye çalışacağız.

1. Toplumsal bir kurum olarak ailenin gelişimi ve görevleri.

2. Ailenin eğitimi ve önemi.

3. Çocukların eğitiminde evin faaliyeti.

4. Çocukların eğitiminde anne-babanın yeri-faaliiyeti.

5. Anne babanın genç ve / veya yaşlı olması faktörü.

6. Anne babanın tahsil ve ekonomik seviyesi.

7. Ailevî problemler ve dağılmış aileler.

8. Ebeveynin çocuklara aşırı ilgisi / ihtimamı.

9. Cinsel eğitim.

10. Dayak ve baskıyla eğitim ilişkisi.

11. Verilen eğitim farklılıklarına göre çocuklar: Şımartılmış çocuklar, Sevilmeyen çocuklar, Yalancı çocuklar, İlk, ortanca veya sonuncu çocuklar, Tembel çocuklar ve Hırsız çocuklar.

12. Yakın akraba (dedeler, anneanneler, babaanneler, dayı, amca, hala ve teyzeler vs) faktörü.

13. Komşular ve dostlar ile ilişkiler.

14. Toplumumuzda aile eğitimi.

Bu 14 maddeyi tek tek incelemek uzun bir yazı dizisi olabileceğinde bu maddeleri bazen birleştirerek bazen de önemine binaen tek olarak işlemeye çalışacağız. İlk olarak 1. ve 2. maddeleri bu yazımında kısaca belirtelim.

1 ve 2. Toplumsal bir kurum olarak ailenin gelişimi ve görevleri ile ailenin eğitimi ve önemi: Çocuğun büyütülmesi, yetiştirilmesi ve gelişimi ailenin görevlerinden biridir. Bunun için önce ailenin gelişimi gerekiyor. Bu gelişimin sağlanması için de ailenin üzerine düşen bazı görevleri yapması gerekiyor. Eski Türk toplumunda aileler büyük ve genişti. Şimdiki zamanda çekirdek aile çoğunlukta. Eski ailelerin ve şimdiki çekirdek ailelerin çocuklar üzerindeki etkisi ve eğitimleri farklı olmakta. 

Bir çocuğun toplumdaki uygunsuz davranışları karşısında; ‘Aile terbiyesi görmemiş’ veya ‘Aile terbiyesi kıt’ gibi söylentiler duyulur.

Bunun için, Bediüzzaman: “Bu zamanda aile hayatının ve dünyevî ve uhrevî saadetinin ve kadınlarda ulvî seciyelerin inkişafının sebebi, yalnız daire-i şeriattaki âdab-ı İslâmiyet’le olabilir.” diyor. Yani bu söylentilerin engellenmesi için, ailenin ve çocukların yetiştirilmesi ve gelişimi için İslâmiyet’teki edeple terbiye edilmesi gerektiğini söylüyor.

Eğer ailede özellikle kız çocuğu eğitilerek İslâmiyet’in güzellikleriyle geliştirirse her şey, başta da aile hayatı değişir. Aile hayatı değişirse, ailenin fertleri de istenen seviyeye ulaştırılabilir. Özetle söylemek gerekirse, ailede gördüğü eğitim, çocuğun karakter ve kişiliğinin oluşumunun ilk ve önemli rolü oynar.

Aile fertlerinde bulunan ahirete iman özelliği ile; “aile hayatının hayatı ve saadeti ise; samimî ve ciddî ve vefadarâne hürmet ve hakikî ve şefkatli ve fedakârâne merhamet ile olabilir. Ve bu hakikî hürmet ve samimî merhamet ise, ebedî bir arkadaşlık ve daimî bir refakat ve sermedî bir beraberlik ve hadsiz bir zamanda ve hudutsuz bir hayatta birbiriyle pederâne, ferzendâne, kardeşâne, arkadaşâne münasebetlerin bulunmak fikriyle ve akidesiyle olabilir.” 

 Aynı zamanda “Bir ailenin saadet-i hayatiyesi, koca ve karı mâbeyninde (arasında) bir emniyet-i mütekabile ve samimî bir hürmet ve muhabbetle devam eder.” 

Demek ailenin saadetinin yerleşmesi ve devamı için üç özellik gerekiyor: 

Karı koca arasında karşılıklı güven, aile fertlerinin birbirine hürmet ve saygısı ile eksilmeyen bir sevgi. Olaylara karşı ebeveynin davranışları da çocuğun kişiliğinin gelişimi için önemli faktörlerden biridir.

Dipnotlar:

1- Bediüzzaman Said Nursî, Lem’alar, s. 244.

2- Bediüzzaman Said Nursî, Şuâlar, s. 167.

3- Bediüzzaman Said Nursî, Lem’alar, s. 320.