Ailede çocuk eğitiminde anne-babanın yaşları, otoritesi, yumuşaklığı, karşılıklı ihtiyaç ve isteklerini karşılama tarzlarının önemli olduğunu belirtmiştik. Bu yazımızda da tahsillerinin ve ekonomik durumlarının etkilerini anlamaya çalışacağız.
Ailenin büyüklüğü, çocuğun kardeşleri arasındaki yeri, anne-baba arasındaki iktidar ilişkileri, ailedeki ölümler, boşanmalar, çocuğun öz veya üvey oluşu, babanın ve annenin genel ve meslekî eğitim durumu, ailenin aylık geliri, oturduğu ev, tüketim imkânları, evde bulunan kitle iletişim araçları vs. aile içinde çocuğun sosyalleşmesini etkiler. Bunun yanında ailenin sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel durumu çocuğu sosyalleştirme çalışmalarına mutlaka etkili olacaktır.
Ailenin aylık gelir durumu çocukların giyimini, beslenmesini, eğlenmesini, cep harçlıklarını vs. belirler. Çocuğun arkadaşları arasındaki sosyal hayatı da ailenin gelir durumuna bağlıdır. Öte yandan ailenin çiftçi, işçi, memur ailesi olması, köylü-şehirli olması da gelirin harcanma biçimlerine etki ettiği gibi sosyalleşmesini de etkiler.
Çocuğun geleceğini etkilemesi bu yöndeki heveslendirmelerden çok ailenin sosyo-ekonomik yapısı tarafından belirlenir. Ama aile içinde babanın ve annenin mesleği; çocukların gelecekte alacakları rolleri, girecekleri meslekleri etkiler. Meselâ, bir politikacının çocuğu dil yönünden, başarı hırsı, öğrenmeye açıklık, bağımsızlık vs. bakımından gelecekte yeni ve yüksek roller almaya hazırdır. Oysa babası işçi olan bir çocuk dil bakımından azla yetinme, uzun plân yapamama, tüketime yönelme, yüksek pozisyon ve rollere karşı vaziyet alma dolayısıyla daha sonraki meslek hayatında fazla yükselemez. Etrafımızda gördüğümüz ve duyduğumuz birçok örnekte, bunun birçok istisnaları da vardır, ama aile genelde çocukların ilerde alacakları rollere ön hazırlıklar yapar.
Ebeveynin tahsilli olması çocukların sosyalleşmesi ve eğitimleri açısından genellikle olumlu sonuçlar verir. Az da olsa bazı ailelerde ters sonuçlar verebilir. Ödevlerin yapılmasında, ders çalışmalarında yol gösterici olmaları, daha önce kendi öğrenim hayatında karşılaştıkları problemlerin kendi çocuklarında da oluştuğunda onlara örnek olmaları olumlu gelişmeleri için faydalıdır. Aynı durum meslek seçiminde de faydalıdır.
Diğer yönden ailenin ekonomik durumu da çocuğun sosyalleşmesi ve gelişimi için etkilidir. Ekonomik durumu belli bir seviyenin üstünde olan ebeveyn çocukları için gereken kitap ve ders araç-gereçlerini kolaylıkla alarak faydalı olmaya çalışır.
Ayrı çalışma odası olabileceği gibi beslenmesi de iyi olacaktır. Özel kurslar, özel öğretmenler tutulması çocuğun gelişmesini sağlar.
Gelir seviyesi düşük olan ailede ise çocuğun ayrı bir odası yoktur, ders çalışması çok verimsiz olur. Bir de aynı odada yatma durumunda çocuk için çok farklı olumsuz durumlar oluşabilir.
Fakat zengin aile çocuklarının şımarık ve kibirli olmaları ve ileride babasının servetinin yaşaması için yeterli olacağını düşünmesi ve okumaya önem vermemesi de görünen olaylardandır.
Fakir aile çocuklarının ise, bu yoksulluktan kurtulmak için çok daha fazla çalışarak, gayret ederek başarılı bir tahsil hayatı geçirmeleri seyrek de olsa rastlanan olaylardandır.
Çocuklarını hiçbir şeyden mahrum bırakmamak olduğunu düşünen varlıklı anne babalar çocuklarının isteklerini hiç bekletmeden, biraz olsun ertelemeden alırlar. Böylece ailede ve sosyal hayatta tatminsiz ve doyumsuz çocuklar oluşur. Bu ailenin çocukları genellikle sosyalleşmelerinde problem yaşarlar. Ebeveyn, başka çocuklardan kötü örnek almalarını önlemek açısından katı bir disiplinle çocuklarının eğitimini sağlamaya çalışırlar. Bu da sosyalleşmelerini olumsuz yönde etkiler.
Sosyalleşmenin en önemli yolu çocukların zihinlerine güzel şeyler vermek olduğu gibi ruhlarını da doyurmak gerekir. Bu konuda Michael Marshall şunu söylüyor; “Çocukların karınlarını ve zihinlerini doyurduğumuz kadar ruhlarını da beslemeliyiz.”