Bu ittihad meselesi herkesin dilinde ve kelâmında efsunlu bir yar gibi tekrar edilerek, gezerken kavuşanına nadir rastlanıyor.

Belki de ittihad içi boş bir daire, sadece çember. Dile hoş geldiği için veya eteklerinden hamaset duyguları, hisleri saçıldığı için tercihan özenilerek söylenen bir kelime olmuş.

Şöyle desek lâfla ittihad olmaz!.. Evvelâ ittihad daima ilim ister, bilim ister, bilgi ister, tecrübe ister, araştırma ister, ölçmek-tartmak, mihenge vurmak ister velhasıl cahillikle, cehil ile ittihad hiç bağdaşmaz ve bir araya gelmez.

Karıştırmamak lâzım menfaat veya emellere ulaşmak için geçici olarak katlanılan ve her şeyin başkalarına göre ayarlanıp, odaklandığı birliktelikler, gruplar, taraftarlar, tezahüratçılar ittihadı, birlik ve beraberliği temsil edip anlatıp, ifade edemezler.

Sonra gel gelelim ilimin, bilmenin ve anlayıp anlatabilmenin yolu ittihad etmiş fikirlerin, düşüncelerin ve ifadelerin birlikte ortaya konmasıyla, hayata geçirilmesi, hayatta tatbik edilmesiyle olabilir.

İlmi, bilimi olmayan bilmekler anlatılmaz, cehaletin aynasında görülebilen hiçbir fikir ittihad ve beraberliği, birliği anlatamaz, gösteremez ve hayata tatbik sahasına konamaz.

Gerçek manada birlik, beraberlik, aynı düşünme ve aynı şeyleri isteyebilme fikirlerin beraberliğinden haber verdiği gibi yapılacak işlerin, marifetlerin, fiillerin ve eylemlerin de tâ kendisi olabilmelidir.

Hayatın cevelanı, akışı, marifetlerin tek tek değil de birlik ve beraberliğin içerisinde elektriklenmesiyle, hareketlenmesiyle, fiiliyata geçmesiyle tezahür eder ve devam eder.

Mü’min ve muvahhid ehl-i iman için tahkikî imanın şuâları, elektrikleri; muharrik bir güç, enerji kaynağı ve ittihad edilen, birlik beraberliği ifade eden, marifetullahı anlatan, gösteren, anlatan her tavır, hal ve hareket fiiliyattır.

Demek ki gerçek manasıyla ittihad ancak imanın ışıkları, Nurlar’ı göstermeleriyle mümkün olabilir. Yoksa göstermelik geçici veya yalandan olur.