Bediüzzaman’ın tahsil hayatı 1887/88–1891/92 yılları arasında devam eder. 9-10 yaşlarında tahsil için köyünden ayrılır. 13-14 yaşlarında icâzet alır. “Dokuz sene hayât-ı tufûliyetini âşiyâne-i pederde imrâr etdikden sonra tahsîle başlar.”1 Yani “… dokuz yaşlarına kadar âşiyâne-i pederde kaldı.” 2 “Bedîüzzamân hakîkî ve ciddî tahsîlinin başlangıcı, Erzurum vilâyetine tâbi‘ Bâyezîd kasabasında… Şeyh Muhammed Celâlî Hazretleri’nin nezdinde başlamış ve orada bu tahsîl üç ay kadar devam etmiş ise de pek garîbdir.” 3 “Bu vakitlerde kendisi 13-14 yaşlarında idi.” Bedîüzzamân’ın üç aylık tahsili, medresede on beş yılda okunan ilimleri öğrenmek için geçirdiği süredir; yoksa kendisi ömür boyu ilimlerle meşgul olmuştur. Meselâ, valinin misafiri olarak kaldığı Van’da, devamlı kütüphanede çalışmalarını yapmaktaydı.

Bedîüzzamân, her yeri bir çeşit medrese olarak görür. Ona göre hapishane bile bir medresedir. Hapishaneye, “Medrese-i Yusufiye” adını verir. Ona göre tren de bir medresedir; tren için, “Medrese-i Seyyâre” tâbirini kullanır. 4 Bedîüzzamân, ilk eğitimini ağabeyi Molla Abdullah’tan alır. Beş yıl süren tahsil hayatı boyunca, bir çok medresede kısa sürelerle bulunarak ders alır. Sonunda, Doğu Beyazıt’ta bulunan Şeyh Mehmet Celâlî’nin medresesinde üç ay süren bir eğitim neticesinde 5, İcazet 6 alır. Bedîüzzamân Saîd Nursi, 1894’te Mardin’e gelir. Burada bir müddet kaldıktan sonra Bitlis’e gelen Bedîüzzamân’a, Vali Ömer Paşa, Vilayet konağında bir oda tahsis eder. Bitlis’te geçirdiği iki yıllık süre zarfında konağın büyük kütüphanesinden istifade eden Bedîüzzamân, ilmi açıdan ulema ve nüfuzlu kimseler arasında hatırı sayılır bir şöhret kazanır. 7

RİSALE-İ NUR’DA BEDİÜZZAMAN’IN TAHSİL HAYATI 

Risale-i Nur müellifinin “Tahsil hayatı üç aydan başka mevcut olmadığı halde…” 8 Evet o zât (Saîd Nursî) daha hâl-i sabavette iken ve hiç tahsil yapmadan zevahiri kurtarmak üzere üç aylık bir tahsil müddeti içinde ulûm-u evvelîn ve âhîrine ve ledünniyat ve hakaik-ı eşyaya ve esrar-ı kâinata ve hikmet-i İlâhiyeye vâris kılınmıştır ki, şimdiye kadar böyle mazhariyet-i ulyâya kimse nail olmamıştır. 9 Alelusûl yirmi sene tahsili lâzım gelen ulûm ve fünunun zübde ve hülâsasını üç ayda tahsil ve ikmal etmiştir.10 Evet, üç aylık bir tahsili bulunan ve kırk seneden beri Kur’ân-ı Kerîm’den başka bir kitapla iştigal etmeyen, yüzotuzu Türkçe, onbeşi Arapça olan eserlerini te’lif ederken hiçbir kitaba müracaat etmediği, henüz hayatta olan kâtipleri tarafından şehâdet edilen, esasen kütüphanesi de bulunmayan, yarım ümmî bir zat. 11 Medrese usûlünce onbeş sene ders almakla okunan kitapları Resâil-in-Nur müellifi yalnız üç ayda tahsil etmiş. 12

TAHSİL HAYATINDA YAŞADIĞI HADİSELER  

Bedîüzzamân “Ciddî bir şevk ile tahsili gözüne aldı ve bu niyetle nahiyeleri İsparit Ocağı dahilinde bulunan Tağ Köyü’nde Molla Mehmed Emin Efendi’nin medresesine gitti. Fakat fazla duramadı. Hâle-i fıtriyeleri icabı, daima izzetini koruması ve hattâ âmirâne söylenen küçük bir söze dahi tahammül edememesi;

medreseden ayrılmasına sebep oldu. Tekrar Nurs’a döndü. Nurs’da ayrıca bir medrese olmadığından dersini büyük biraderinin haftada bir defa sılaya geldiği günlere hasrederdi. Bir müddet sonra Pirmis Karyesi’ne, sonra Hîzan şeyhinin yaylasına gitti. Burada da tahakküme tahammülsüzlüğü, dört talebe ile geçinmemesine sebeb oldu.” 13 Yaz olması dolayısıyla, ahali ve talebelerle birlikte Şeyhan Yaylâsı’na gittiler. Orada, biraderi Molla Abdullah ile bir gün döğüşmüş. 

Tâğî Medresesi Müderrisi Mehmed Emin Efendi, Küçük Saîd’e:

- Ne için kardeşinin emrinden çıkıyorsun? diye işe karışmış.

Bulundukları medrese, meşhur Şeyh Abdurrahman Hazretleri’nin olması dolayısıyla, hocasına şu yolda cevap verir: 

- Efendim, şu tekyede bulunmak hasebiyle, siz de benim gibi talebesiniz. Şu halde burada hocalık hakkınız yoktur! diyerek, gündüz vakti bile herkesin güçlükle geçebileceği cesim bir ormandan geceleyin geçerek Nurşin’e gelir.14 Oradan kalkarak meşayih-i âzam mevkii bulunan Gaydâ kasabasına gelir. Orada dahi arkadaşı Molla Muhammed Efendi ile dövüşerek, Molla Muhammed’in hançer çekmesi üzerine gözüne iliştiği baltaya sarılır. 

O sırada diğer bir talebe başından yaralı düşünce, medrese hayatını terkle pederleri nezdine gelir. 

Ve pederlerine: “Ben artık büyümedikçe okumaya gitmem. Zira talebeler bütün benden büyüktürler. Onlara gücüm yetinceye kadar evde kalırım.” der. Ve o kış ilkbahara kadar evde kalır.15

Pederinden izin alarak, tahsil yapmak üzere Arvâs Nahiyesi’ne gider. Burada icra-yı tedris eden meşhur Molla Mehmed Efendi, kendisine ders vermeye tenezzül etmeyip, talebelerinden birisine okutmasını tavsiye edince, izzetine ağır gelir. 

Bir gün bu meşhur müderris camide ders okutmakta iken, Molla Saîd itiraz ederek:

- “Efendim, öyle değil!” hitabında bulunur. Okutmasına tenezzül etmediğini hatırlatır. Orada bir müddet kaldıktan sonra, Mir Hasan Veli Medresesi’ne gitti. Aşağı derecede okuyan yeni talebelere ehemmiyet verilmemek bu medresenin âdeti olduğunu anlayınca, sıra ile okunması icab eden yedi ders kitabını terk ederek, sekizinci kitaptan okuduğunu söyledi. 16

Dipnotlar:

1- Bedîüzzamân Saîd-i Kürdî’nin Tercüme-i Hâlinden Bir Hülâsadır, Müküslü Hamza, 1334, s. 3. 

2- Bedîüzzamân’ın Târihçe-i Hayâtı, Abdurrahman, 1335, s. 3. 

3- Bedîüzzamân’ın Târihçe-i Hayâtı, Abdurrahman, 1335, s. 8. 

4-http://www.bediuzzamansaidnursi.org/merakedilenler/bediuezzamanin-tahsil-hayatinin-uec-ay-oldugu-ifade-ediliyor-uec-aylik-bir-tahsille-b 

5- İçtima-i Reçeteler, İstanbul, 1990, c. 1, s. 10. 

6- Sadık Albayrak, Son Devrin İslâm Akademisi, İstanbul, 1972, s. 198. 

7- İçtima-i Reçeteler, c. 1, s. 24. 

8- Şuâlar, 2013, s. 890. 

9- Şuâlar, 2013, s. 1045. 

10- Tarihçe-i Hayat, 2013, s. 58. 

11- Sözler, 2013, s. 1225. 

12- Sikke-i Tasdîk-ı Gaybî, 2013, s. 117. 

13- Tarihçe-i Hayat, 2013, s. 54. 

14-Tarihçe-i Hayat, 2013, s. 56. 

15- İçtimâi Reçeteler, c. I, s. 9. 

16-Tarihçe-i Hayat, 2013, s. 5.