Günün gündemi, test sınavlarında yüksek puanlar almalarına rağmen sözlü sınavlarda güya iyi cevap veremedikleri gerekçesiyle elenen gençlerin hakkının nasıl korunacağı.

Adaletle ve liyakate göre değil de partiye sadâkate ve hatta öncekilerden adeta hiç ders almamış gibi şimdilerde devletten beslenmekte olan yeni çakma cemaatlere mensubiyete göre yapıldığı iddia edilen atamalar konusunda somut bilgimiz yok. Hüküm verecek durumda da değiliz. Buna ihtiyaç da yok. Ama konuya “ateş olmayan yerden pek duman çıkmaz” ilkesiyle bakmaktan yanayız. 

Bu konuda nedense yandaş takımı sessiz. Millî Eğitim Bakanlığı dün “sade suya tirit” nevinden açıklamasında itiraz sürecinin sürdüğünü bildirdi ve “herhangi bir öğretmen adayına yönelik adaletsiz bir uygulama içinde bulunulması söz konusu değildir” dedi. Bari “iddiaları titizlikle inceliyoruz” diyebilseydi. 

Kılıçdaroğlu başta olmak üzere muhalefet liderleri ise bu konuda da ciddî bir inisiyatif içindeler. İktidar olup bu kayırmacı düzeni değiştirmeyi vaat ediyorlar ve destekleri artıyor. 

Çare nedir? 

Memur alımını merkezî ve objektif sınav usulüne bağlayan sistem DMS adıyla bundan yirmi küsur sene önce 1999’da Ecevit iktidarı döneminde uygulanmaya başladı. 2002’den itibaren KPSS adını aldı.

Objektifleştirilmiş bir test sınavında başarılı olan bir kişiyi kadroya almak için ayrıca sözlü sınav yapmanın sebebi nedir? Ne olabilir? 

Gerçekten, asıl amaç muhatabı tanımak ve bu işe uygunluğunu gözle de görüp deneyerek test etmekse bunun adı sözlü sınav değil mülâkattır. 

Zira sözlü sınav bir ölçme yöntemidir. Bilgi ya da beceriyi ölçer. Oysa mülâkat yapmak bir mülâki olma (alâka/bağ/ilişki kurma) usûlüdür ve bilgi ve beceri ölçmeyi değil kapasite ve yeterlilik ölçmeyi ifade eder. 

Meselâ öğretmen olacak kişinin kekeme olup olmadığını, kaymakam olacak kişinin temsil yeteneğini ve prezentabl olup olmadığını görmek gerekir. Bunun için de adaylarla mülâki olmak şarttır. Ama bu konulardaki yetersizlikler daima tartışmaya en az açık biçimde objektifleştirilerek tesbit edilmeli ve yargısal denetime de tam bir şeffaflıkla açılabilmelidir. 

Bu arada yeri gelmişken hatırlatalım. Bazı sınavlarda adaylardan referans istenmesi de mümkün ve hatta gerekli olabilir. 

Meselâ doktora programına kaydedilecek öğrencinin akademik araştırma isteğini ve yeterliliğini önceki dönemlerdeki hocalarından gelecek referans mektupları ile teyit etmek, akademinin yanlış adaylarla lüzumsuz meşgul edilmesini engellemeye yardımcı olabilir. Zira yetenekli hocaların en korktuğu şey yeteneksiz öğrenciyi karşısında çırak olarak bulmaktır. 

Ama bu referans ihtiyacı da genelleştirilemez.

Bu gibi istisnalar dışında en objektif usul neyse onunla yetinmek şarttır. 

Günün diğer gündemi İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne son üç yılda alınan personel vesilesiyle yeniden gündeme gelen güvenlik soruşturması meselesi.

Kritik kadrolar için özel bir soruşturma faydalı ve hatta gerekli olabilir. Ama bir devletin bütün kamu kadrolarının kritik olduğunu varsaymak, devleti hizmetkâr hemşire olmaktan çıkıp klinik vak’a haline getirir.   

O halde gündemdeki her iki konuda da Amerika’yı yeniden keşfetmeye gerek yok. İnsan hakları pratiğini geliştirmiş olan AB üyesi ülkeler neyi nasıl yapıyorsa öyle yapmamız yeter.