Ancak bu mertebeye kolay çıkılmaz. Önce çıraklık dönemi vardır, sonra kalfalık, uzun ve sabır isteyen bu dönemlerden sonra ustalık zamanı başlar, fakat bu zamanda “usta” bulmak çok zordur. Çünkü artık usta yetişmiyor.

Kuklalar çeşitli maddelerden yapılabilir, hangi maddeden yapılırsa yapılsın, ipleri hep “hayalbaz”ın elindedir. İnsanları tarih boyunca eğlendiren, güldüren kuklalar, Hacivat Karagöz oyunlarının, topluma yansımalarının nasıl olduğuna bir bakalım.

Bazı insanlara “kukla gibisin” derler, hatta bazı topluluklara bile “kukla topluluk” diyenler olabilir. Tahtadan yapılan kukla, sahibinin ipi dairesinde hareket etmesinin izahı vardır da, etten, kemikten yapılan aklı ve şuuru da olan insan, nasıl “kukla” gibi olur?

Kukla ustası bir köşede atılmış tahta parçasını ustalığı ile imal eder. Yani tahtaya çeşitli aletlerle şekil verir. Karakter verir.

En ünlü kukla isimleri, demircan, fincan, sefer usta, letafet, matrak, zıpzıp, tamtam gibi isimlerdir. Tabiî hangi tahtaya hangi karakterin verileceğine de “kuklacı” karar verir.

Parmağının ucundan, çenesine kadar bağlanan iple hareket eden kuklanın, “hayalbaz”ın elindeki ipler ve “hayalbaz”ın ağzından çıkan sözlerin dışında ne konuşurlar, ne de hareket edebilirler. 

Kukla “hayalbaz”ın esiridir. Çünkü cansız tahtayı hareket ettiren, konuşturan, hatta bir nevî ona ruh veriyor da denebilir, onun için “hayalbaz”ın her dediğini yapar.

Kukla, çalan zeybek havası önünde, “hayalbaz” Karadeniz horonu oynatırsa oynar, seymen kıyafeti ve Ankara havası önünde, Erzurum barı oynatırsa oynar, hiç itiraz etmez.

Gelelim seyircilere, her şeyin bir seyircisi olduğu gibi kuklaların da seyircileri vardır. Çünkü seyirci olmadan onlar bir işe yaramaz.

Seyircilerin de tuhaf mı tuhaf halleri vardır. Bir oyunu tekrar tekrar seyretmelerine rağmen, ilk defa seyrediyormuş gibi hep gülerler, hep gülerler. Gelen her “hayalbaz”ı alkışlarlar.

Hatta çok sevdiği bir “hayalbaz”ın yerine diğeri zorla sahneye çıksa bile hiç tereddüt etmeden avuçları patlayıncaya kadar yeni “hayalbaz”ı alkışlamaktan geri durmazlar.

Hadi bu cansız, şuursuz kuklaların her denileni yaptığı hakkında mazeretleri var da, akıllı, şuurlu, iz’an sahibi, muhakeme sahibi seyircilerin kukladan farkları olmaları gerekmiyor mu?