Gerek devlet işlerinde ve gerekse dünyevî işlerde insanların yapması gereken ne kadar zeki ve becerikli olursa olsun kendi fikrinin her şeyden üstün olduğunu benimsemesinden ziyade ilgi uzman kişilerle istişare etmelidir. Bu konuda güzel bir atasözümüz vardır: “Danışan dağları aşmış, danışmayan düz yolda şaşmış.”
İstişare eden kimse, her konuda bilgi ve beceri sahibi olması mümkün değildir. Mutlaka birileriyle istişare etmesi yani müsteşarlarıyla (konunun uzmanlarıyla) istişare ederek gerçeği bulması mümkündür.
Eğer idareci konunun uzmanı değilse ve müsteşarlar da konunun uzmanı olmakla birlikte art niyetli ise yanlış uygulatmalarla ülke tehlikeli girdaplara girebilir.
“Müslümanların fikrini almadan ‘emîr’ tayin etseydim İbn Ümmü Abd’i ve Abdullah b. Mes‘ud’u tayin ederdim.” 1
Yine Ebu Hureyre: “Rasulullah’tan (asm) daha çok adamları ile istişare eden bir kimse görmedim” der. 2
Hz. Peygamber (asm), istişare edeni övdüğü gibi istişare edileni de över: “İstişare edilen kişi, kendisine güvenilen kişidir.” 3
Yine “Sizden, üzerine mesuliyet yüklenen bir kimse için Allah hayır murad ederse ona ‘Salih’ bir vezir nasib eder de unuttuğu şeyleri hatırlatır, hatırladığı şeylerde de yardımcı olur” 4 diye buyurur.
Bu konuda Peygamberimiz’in (asm) diğer hadis-i şeriflerinde işin ciddiyetine göre hareket edilmesi gerektiğini görüyoruz.
“İstihare eden, mahrum kalmaz. İstişare eden pişman olmaz. (İ. Tabarani).
“İnsanı perişan eden, kendi görüşündeki ısrarıdır.” (İmam-ı Mâverdi).
“Kendi görüşünüze göre hareket etmeyin!” (İmam-ı Tabarani).
Hz. Âdem (as), İşlerinizi istişare ile yapın. Eğer ben, yasak meyve konusunda meleklerle iatişare etseydim, musîbete maruz kalmazdım.” buyurur.
Dipnotlar:
1- Tirmizi, Menâkıb, 38.
2- Tirmizi, Cihad, 34.
3- Tirmizi, Edep, 57; Ebu Davud, Edeb, 114; İbn Mâce, Edeb, 37.
4- Ebû Davud, Harâc, 4.