Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın arabuluculuğuyla 4 Eylül 2020’de Beyaz Saray’da ekonomik muhtevalı Sırbistan-Kosova Anlaşması imzalamıştı. Anlaşma töreninde Trump’ın “Sırbistan’ın, İsrail’deki Büyükelçiliği’ni Kudüs’e taşımayı taahhüt ettiğini; Kosova’nın da İsrail ile ilişkilerini normalleştirme ve diplomatik ilişki kurmayı kabul ettiğini” belirttiği konuşması hatırlardadır. (Yeni Asya, Sırbistan-Kosova Anlaşması, 08.09.2020)

Kosova Dışişleri ve Diaspora Bakanlığı’nın 1 Şubat 2021’de İsrail ile diplomatik ilişkilerin kurulduğunu ve bunun Sırbistan-Kosova Anlaşması’ndan sonra geliştiğini bildiriyor. Bakanlık, ardından “merkezi Kudüs’te bulunan İsrail devletinin, Kosova Büyükelçiliği’nin resmen açıldığını” beyan etti. Böylece Kosova, Kudüs’te temsilcilik açan ABD ve Guatemala’dan sonra 3. ülke oldu. Aynı zamanda Kudüs’te Büyükelçilik açan ilk Avrupa ülkesi, aynı zamanda Müslüman çoğunluğa da sahip olmasıyla dikkat çekiyor.

Kosova’nın, Kudüs’te Büyükelçilik açması, imzaladığı Anlaşma’daki taahhüdüne uyduğunu gösteriyor. Ancak bu durum İsrail’i de resmen tanıdığı anlamına da geliyor.

Kosova’nın bu kararı almasında eski Başbakan Avdullah Hoti’nin, Anlaşma’yı imzalaması oldukça etkili. Bununla birlikte Kosova’da 14 Şubat 2021’de yapılan seçimleri kazanan “Kendin Karar Al Hareketi” lideri Albin Kurti olmuştu. Kudüs’te Büyükelçiliğin açılması ise, Kurti’nin Başbakanlık göre- vini teslim almadan hemen öncesine denk gelmesi de düşündürücü. Kurti, Büyükelçilik açılmaması konusunda kendisine ülkesinin müttefiki Türkiye’den gelen baskıyı gizlemiyor. Kurti, görevi bırakmak üzere olan hükümetin ilgili belgelerinin kontrol edileceğini belirtse de, Kosova, Kudüs’te ilk temsilcilik açan Müslüman çoğunluğa sahip ülke konumundadır.

İsrail’in bölge ülkeleriyle bir süredir “İbrahim Anlaşması” imzalayarak “normalleşme”ye başladığı bilinmektedir. İsrail’le normalleşen ülkeler ise Mısır, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn, Fas ve Sudan şeklinde sıralanıyor. Kosova’nın, Kudüs’te Büyükelçilik açması, İsrail’in Ortadoğu dışında da normalleşme ve tanınma hamlelerinde bulunduğunu net bir şekilde gösteriyor.

Filistinliler, 1967 Savaşı’nda İsrail tarafından işgal edilen ve gelecekteki Yahudi devletinin başşehri olarak düşünülen Kudüs’te bu duruma karşı çıkıyorlar. Hal-i hazırda uluslar arası toplumun çoğu, İsrail’in Kudüs’teki iddialarının müzakerelerle çözülmesi gerektiğini muhtelif görüşmelerde belirtiyorlar. Buna ek olarak Büyükelçiliklerin çoğu Tel Aviv’de bulunması, Kudüs’ün statüsünden kaynaklanıyor.

Soğuk Savaş’ın 1989’da sona ermesinin ardından, eski Yugoslavya’da başlayan istikrarsızlık ve çatışmalar, iç savaşa dönüşmüştü. Kosova da 1990’larda Sırbistan ile girdiği savaştan sonra 2008 yılında bağımsızlığını ilân etmişti. Ancak Kosova, uluslar arası tanınma hususunda Sırbistan’ın engelleme girişimleri olmuştur. Hatta bu girişim kendisini, Sırbistan’ın müttefikleri Rusya ve Çin’in de desteğiyle, Kosova’nın BM üyeliğini engellemesiyle de göstermiştir. Dolayısıyla mevcut ekonomik sorunların giderilmesi ve uluslar arası tanınma ihtiyacı içindeki Kosova’nın, İsrail’in normalleşme kapsamı alanına girmesinin sebeplerindendir.

İsrail, sadece Ortadoğu’da değil, bölge dışındaki farklı ülkelerle normalleşmeye gidebileceğini göstermiştir. Yine Sırbistan-Kosova Anlaşması gereğince, Sırbistan’ın da Tel Aviv’deki temsilciliğini Kudüs’e taşıması kuvvetle muhtemeldir.

ABD’de İsrail’i açıkça destekleyen Trump iktidardan düşmüş olsa da, İsrail’in normalleşme girişimleri devam edeceğe benziyor.