İmâm-ı Rabbânî; lâtîfe-i aşereyi tarikatın seyrüsülûk, yani manevî gezi ve gözlem metodu olarak temellendirilmiştir. Ona göre insanda beşi halk, beşi de emir âlemine ait on lâtife (letâif-i aşere, on lâtife, on duygu, on kuvvet, on his) vardır. 1
Bediüzzaman Said Nursî, bu lâtifeleri sıralayıp bazı ilâvelerle beraber binlerce his ve lâtife ile donatıldığımızı söyler ve on lâtife hakkında şu izahı da yapar: “Ben kendimce görüyorum ki, insanın mahiyet-i câmiasında ve istidad-ı hayatiyesinde çok letâif var; onlardan on tanesi iştihar etmiş (meşhur olmuş). Hattâ hükemâ (İslâm felsefecileri, filozofları) ve ulemâ-yı zahirî dahi, o letâif-i aşerenin pencereleri veyahut nümuneleri olan havass-ı hamse-i zahirî (beş görünen göz, kulak, burun, doku, dil) ve havass-ı hamse-i bâtına (beş görünmeyen, iç akıl, kalp, ruh, vicdan, lâtife gibi duygular), diye, o letâif-i aşereyi başka bir surette hikmetlerine esas tutmuşlar.
“Hattâ avâm ve havas beyninde teâruf etmiş (bilinmiş) olan insanın letâif-i aşeresi, ehl-i tarikin letâif-i aşeresiyle münasebettardır. Meselâ vicdan, âsab, his, akıl, hevâ, kuvve-i şeheviye, kuvve-i gadabiye gibi letâifi, kalb, ruh ve sırra ilâve edilse letâif-i aşereyi başka bir surette gösterir. Daha bu letâiften başka sâika (sevk eden, yönelten götüren bir his), şâika (bir şeye, bir işe istek duyuran veya merak sardıran, istekli kılan sıfat) ve hiss-i kablelvuku (meydana gelmeden önce hissetme duygusu, altıncı his) gibi çok letâif var...” 2
Yalnız letaif-i aşere’nin ve nüfus-u seb’ayı ve bağlantılarını anlayabilmemiz için şu soruların cevaplarını bulmamız gerekiyor: Ruh ve bedenimizdeki lâtife ve enerji boyutları nedir? Ruhumuzun enerji boyutlarıyla ilişkisi nedir? Ruhun olağanüstü gücü ve temel şablonlar… İnsan, hayat ve kâinat arasındaki bağlantılar nedir? Tabiat kanunlarıyla örtüşen ruhumuzun gücü… Ruh/duygu/lâtifeler ve bedenimiz… Manevî teleskoplar, uydular, gece kameraları, telefonlar ile ruh/duygu benzerliği. Fıtrat kanunları ve başarı. Lâtifelerimizi nasıl geliştirebiliriz? Kalbimiz: Lâtife-i Rabbaniye... Kalbin yaratılmasının sebebi nedir? Lâtife-i Rabbaniye olan kalb ve vicdanın vazife ve işleyişleri. Kalbin ölümü manevî temizlikle engellenir “Duygu, idrak/algı, marifet”. Ruh ve kalbimizin temizliği. Olağanüstü halleri nasıl ve ne zaman gösterebiliriz? Ruhumuz ve temel yeteneklerimiz. Madde ve ruh. Esîr ve ruh…
Dipnotlar:
1- Gümüşhânevî, I, 208. 2- Barla Lâhikası, 270. Mektup, s. 347.