Ekonomik krizlerin ağır faturalarını ekseriyetle fakirlerin ödediği herkesin bildiği sır gibidir. Kişiler için hal böyle olduğu gibi ülkeler için de durum budur. Yaşanan her krizde fakir ülkelerin biraz daha fakir olması acaba tesadüf olabilir mi?
Dünya Bankası bu durumu tespit edip “Orta gelir tuzağı gelişmekte olan 108 ülkede ilerlemeyi engelliyor” demiş. Bu tablo, dünya genelinde gelir dağılımının adaletsiz olduğunu gösteren en önemli tespitlerden biri olsa gerek. Nasıl bir ‘tuzak’ ki 108 ülkenin ilerlemesini, büyümesini, gelişmesini engelliyor? Ya da şöyle sormakta fayda var: Bu 108 ülkenin ‘geri kalması’ndan hangi ülkeler menfaatleniyor?
Konu ile ilgili haberde şöyle denilmiş: “Bankadan yapılan açıklamada, gelişmekte olan ülkelerin ‘orta gelir tuzağından’ kaçmalarını sağlayacak ilk kapsamlı yol haritasının sunulduğu yeni bir çalışmanın yayımlandığı aktarıldı. Açıklamada, Çin, Hindistan, Brezilya ve Güney Afrika’nın da aralarında bulunduğu 100’den fazla ülkenin gelecek yıllarda yüksek gelirli ülkeler olma çabalarını engelleyebilecek ciddi engellerle karşı karşıya olduğu kaydedildi. Bankanın açıklamasında, ‘orta gelir tuzağının’ gelişmekte olan 108 ülkedeki ilerlemeyi engellediği belirtildi.
“Ülkeler zenginleştikçe genellikle kişi başına yıllık ABD Gayrisafi Yurt İçi Hasılasının (GSYH) yaklaşık yüzde 10’u (8 bin dolara eşdeğer) oranında bir ‘tuzağa’ düştükleri belirtilen açıklamada, 1990’dan bu yana yalnızca 34 orta gelirli ekonominin yüksek gelir statüsüne geçmeyi başardığı ve bunların üçte birinden fazlasının ya Avrupa Birliği’ne entegrasyondan ya da daha önce keşfedilmemiş petrolden yararlandığı ifade edildi. Açıklamada, 2023’ün sonunda 108 ülkenin orta gelirli olarak sınıflandırıldığı ve bu ülkelerin kişi başına düşen yıllık GSYH’sinin 1136 dolar ile 13 bin 845 dolar arasında değiştiği bildirildi. (...) Açıklamada, söz konusu ülkelerin orta gelir tuzağından kurtulma konusunda hızla yaşlanan nüfus, gelişmiş ekonomilerde artan korumacılık ve enerji dönüşümünü hızlandırma ihtiyacı gibi öncekilerden çok daha büyük zorluklarla karşı karşıya oldukları ifade edildi.”
Ülkemizin de “Orta gelir tuzağı”na düştüğü epeydir ifade ediliyordu. Bilhassa 2000 yılı öncesinde ekonomi konulu toplantılarda bu konu sürekli gündeme gelirdi. Aradan geçen çeyrek asra rağmen halen bu tuzağı bozabilmiş değiliz. Güya bir yol alıp zenginleşiyoruz, ama başka ülkeler bizden deha hızlı yol alıp aradaki mesafenin kapanmasına imkan vermiyorlar.
Şunu da bilelim ki asıl tuzak “hukuksuzluk, adaletsizlik ve liyakatsizlik tuzağı”dır. Esas bu tuzağı aşabilirsek “Orta gelir tuzağı”nı aşmak çok daha kolay olacak...