12 Eylül 1980 darbesine imza atan ihtilâlciler, hazırlattıkları “1982 Anayasası”nı millete zorla kabul ettirdiler. Hemen sonrasında bu anayasanın değişmesi icap ettiği tartışmaları başladı.

Elbette 12 Eylül 1980 darbesine imza atanlar ve hemen devamındaki ‘kontrollü sivil idare’ yeni bir anayasa yapmaya yanaşmadı, yanaşmazdı. Ancak sonrasında gelen hemen her iktidar millete bu hususta söz verdi, vaatlerde bulundu. Hatta bu konuda ciddî çalışmalar da yapıldı. Fakat gelin görün ki darbe tortularından temizlenmiş bir ‘yeni ve sivil anayasa’ya kavuşmak mümkün olmadı.

Tabiî ki şu andaki anayasa, 12 Eylül darbecilerinin hazırladığı anayasadan çok daha değişik maddelere sahiptir. Belki de yarıya yakın maddesi yenilenmiş, nispeten düzeltilmiş ve daha demokrat bir anlayışa yaklaşmıştır. Ancak anayasadaki kısmî ve nispî değişikliğin yetmediği de yine geçen zaman zarfında anlaşılmıştır. Türkiye’nin eskisini aratmayacak ve gerçekten sivil ve daha iyi bir anayasaya duyduğu ihtiyaç artarak devam ediyor.

Anayasa konusu gündeme geldiği her defasında, ‘eskisini aratmayacak bir anayasa’ hatırlatmasını yapma ihtiyacı hissediliyor. Çünkü mesele sadece yeni ya da askerlerin hazırlamadığı bir anayasa ihtiyacı değildir. Muhtevası, anlayışı, getirdiği kurumlarıyla yeni, sivil, demokrat ve Türkiye’yi çok daha iyi yerlere götürebilecek bir anayasaya ihtiyaç vardır. Yoksa “Biz bir araya geldik ve sivil bir anayasa hazırladık. Bunu kabul edin” demekle Türkiye’nin ihtiyacı karşılanmış olmaz.

20 yıldır Türkiye’yi idare edenler bu hususta da çok sözler verdi. Gelinen noktada bu sözlerin unutulduğu anlaşılıyor. Elbette şu an için cemiyetin ekseriyetinin kabul edeceği bir anayasayı hazırlamak da dolay değildir. İdareciler cemiyetteki fikirleri ortak bir noktada buluşturmaktan çok uzaklaşmış durumdalar. Aksine her konuda tartışma çıkaran ve milleti fikir ayrılığına düşüren politikalar takip ediliyor. Bu durumda iyi ve Türkiye’nin dertlerine çare olacak bir anayasa hazırlamak daha da zorlaşmış durumda. 

Şuna da dikkat etmek icap eder ki, verilen sözlerden biri de ülkemizde işlerin daha hızlı yürüyeceği şeklindeydi. Son birkaç yılda görüldü ki işler hızlı çözülmek bir yana, neredeyse içinden çıkılmaz bir hal aldı. Hemen hatırlatmak gerekir ki mesele hızlı iş yapma da değil ve olmamalı. Hızlı yapıp bir gün ya da bir ay sonra o iş bozulacaksa ne anlamı olur? Biz hızlı iş yapmakla övünürken, Avrupalılar teenniyle, yavaşça ama bin defa düşünerek iş yapmakla övünüyor. Doğru olan da bir adım atmadan önce bin defa düşünmek olmalı. O halde iyi, ihtiyaçları karşılayan, kısa sürede etkisini kaybetmeyen işler yapmaya gayret gösterilmelidir. Yeni bir anayasa hazırlamak da bu anlamda düşünülmeli. 

Hatırlanacağı üzere Türkiye’yi idare edenler “Şu işi yapmadınız” şeklindeki ikazlara karşılık umumiyetle “Para yoktu, imkân yoktu” şeklinde cevap verirler. Peki, yeni ve eskisini aratmayacak bir anayasa hazırlamak için paraya mı ihtiyaç var, yoksa siyasî irade ve kararlılığına mı?

Elbette darbe tortularından arındırılmış bir anayasa isteyen idareciler bunu milletten aldıkları destekle yapabilirler. O niyet ve kararlılık olsa netice alınır. Fakat “Bu antidemokratik anayasadan biraz da biz istifade edelim, işimizi görelim” şeklinde düşünenlerin olduğu bir yerde ‘daha demokrat, daha iyi’ bir anayasa hazırlanması kolay değildir.

Mevlâ görelim neyler, neylerse güzel eyler diyelim ve darbe izlerinin olmadığı iyi ve güzel bir anayasaya ihtiyaç duyulduğunu bir defa daha hatırlayalım...