Kavganın temelinde Ukrayna’nın AB üyesi ya da Rusya yanlısı olması meselesi vardı. Amerika ve Avrupa Birliği şimdilik daha etkili oldu ve Rusya yanlısı yönetim koltuğu terk etti. Rusya’nın etkisiyle daha önce hapse adılan AB yanlısı idareciler hapisten çıktı. Yakın zamanda seçimlerin yapılması planlanıyor.
Ukrayna’da yaşananlar “Filler dövüşür, çayırler ezilir” şeklinde de yorumlanabilir. Bir yanda Rusya, öte yanda ABD ve Avrupa Birliği... Onlar güç kavgası yaptı ve Ukrayna’da yaşayanlar bu durumda etkilendi. Hadisenin hangi yönde seyredeceği ‘şartlar’a bağlı. Rusya ve ABD-AB bir noktada anlaşırsa sular durulabilir. Aksi halde sıkıntılar daha da büyüyebilir.
Ukrayna’da yaşananlar doğrudan Kırım’ı da etkiledi. Kırım, adını türkülerde bile duyduğumuz bir yer, ama çok yakından tanıdığımız da söylenemez. Kırım, “özerk” bir cumhuriyet, ama bu özerklik çok da sağlam temellere dayanmıyor. Kırım’da yaşayan nüfusun çoğunluğu Rus... Kırımlılar, Rusya’nın etkisi yerine Ukrayna’ya söz sahibi olmasını tercih ediyorlar. Çünkü Rusya daha insafsız...
Kırım toprakları tarihi boyunca çok değişik yöneticiler görmüş. 15. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar Kırım Hanlığı ve Osmanlı İmparatorluğu, 18. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar Rus İmparatorluğu, İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanya ve daha sonra Sovyetler Birliği etkili olmuş.
Akmescit, Kırım’ın başkent. 2007 yılı rakamlarına göre yaklaşık 2 milyon kişi yaşıyor. Kırım Tatarları sürgün ve değişik sebeplerle kendi ülkelerinde azınlık durumuna (nüfusun yüzde 13’ü) düşmüş haldeler. Kırım Tatarları Joseph Stalin hükümeti tarafından zorla Orta Asya’ya sürgün edildi. Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra bazı Kırım Tatarları bölgeye geri dönmeye başladılar, ama tamamının dönmesi mümkün olmadı.
2010 yılında bir vesile ile Kırım’a gitmiş ve Kırımlıların çilesine şahit olmuştuk. Bütün zorluklara rağmen onların cesareti, kararlılığı ve değerlerine sahip çıkması takdire şayan. SSCB’nin yıkılmasından sonra camilerini yeniden ihya etmişler ve yeni camiler yapmak için kampanyalar başlatmışlar. Haklı olduklarına inandıkları için Ukrayna yöneticilerine ‘tanımaz’ tavırlar ortaya koymaktan çekiniyorlardı. Meselâ, cami yapılmasına müsaade etmeyen yöneticelerin bu yasağını “Herkes bir tuğla getirsin” diyerek delmiş ve bir araya getirdikleri tuğlalarla fiilen cami arsasını çevrelemişlerdi.
4 yıl önceki ziyaretimizde, 1944 sürgününe şahitlik eden ‘nine’lerle de görüşmüş ve hatıralarını dinlemiştik. Bunca sıkıntıya rağmen birliklerini temin etmiş ve inançlarından taviz vermemişler. Ukrayna’da yaşananlar netice itibarıyla Kırım’ı da etkiledi. Rusya, stratejik açıdan Kırım’ı bırakmak istemez. İnşallah bu ‘kavga’ Kırım Tatarlarının aleyhine gelişmez.
Tabiî ki Kırım’da yaşananlar Türkiye’yi de ilgilendiriyor. Çünkü Kırımlılar nezdinde Türkiye çok farklı bir yer. ‘Din kardeşliği’ sebebiyle Türkiye’ye her zaman umutla bakıyorlar. Onların bu umudunu söndürmeden çok dikkatli adımlar atılması icap eder. ‘Fil’ler ürkerse, bundan yine Kırımlı kardeşlerimiz zarar görebilir. Diplomatik yollar kullanılarak Kırımlıların daha hür, daha âdil ve daha hakkaniyetli bir idare altında yaşaması temin edilmeli.
Belki vakti değil, ama “Kırım’dan gelirim” türküsünün bir bölümünü hatırlayalım:
Kırım’dan gelirim adım Sinan’dır/ Kılıcımın suyu kandır dumandır
Haber geldi Macar Tuna’ya inmiş/ Haddin bildirmeğe ahdım yamandır
Kırım’dan gelirim atım Araptır/ Gizlenme Nemçeli meydan burdadır
Macar illerinde bilmeyen varsa/ Meydan okumak-çün Sinan burdadır
Kırım’da yaşanan kavga-gürültünün ‘daha kötü’ye değil, ‘daha iyi’ye vesile olması duâsıyla...