Türkiye Cumhuriyeti’nin 19. Hükümeti olarak da bilinen I. Menderes Kabinesi, tam 70 sene evvel bugün, yani 22 Mayıs 1950’de kuruldu.
Aynı gün içinde DP Genel Başkanlığı görevinden ayrılan Celâl Bayar Cumhurbaşkanı seçilirken, Adnan Menderes de Başbakan sıfatıyla ilk Bakanlar Kurulunu teşkil etmiş oldu. Bu ilk kabine daha bir yılını bile dolduramadan, bazı bakanlıklarda isim ve görev değişikliği vuku buldu. Aşağıdaki listede bunu da göstermeye çalışalım:
***
Aslında Adnan Menderes’in Başbakan olacağı belli değildi. Hatta kendisi dahi, son ana kadar durumdan haberdar değildi. Herkes, Fuat Köprülü’nün partinin ve hükümetin başına geçmesini bekliyordu.
Teşkilâttan sorumlu konumdaki Menderes, kısacık ve dar dairedeki bir istişareden sonra, 22 Mayıs günü Cumhurbaşkanı seçilen Bayar’ı makamında ziyaret ederek Köprülü başkanlığında kurulacak kabinenin isim listesini bir ön bilgi manasında sunmak istedi.
Bayar ise, hiç listeye dahi bakmadan, Menderes’ten onu yırtıp çöpe atmasını istedi. Menderes, şaşkınlık içinde söyleneni yaptı ve taaccüp içinde şunları söyledi: Aman efendim, arkadaşlarımız böyle istiyor. Fuat Beyin kabinenin başına geçmesini bekliyor. Şayet o olmazsa, başka kim olacak efendim?
Bayar, Menderes’i şoke eden şu cevabı verir: Adnan Bey, kabineyi siz kuracaksınız. Cumhurbaşkanı olarak, bu işle sizi görevlendiriyorum.
Menderes, mecburiyet tahtında vazifeyi kabul etti ve aynı gün listeyi tanzim edip Bayar’a sundu. Bayar da kabul edip imzaladı.
***
Aslında Bayar ile Menderes’in yıldızı hiç de barışık değildi. Menderes, on yıllık Başbakanlığı döneminde defalarca istifanın eşiğine geldi. Hatta istifa ettiği de oldu. Fakat, Bayar o istifa dilekçelerini hiç imzalamadı ve yürürlüğe koymadı.
Ancak, bu durum da, aralarının iyi olduğunu göstermiyor. Yassıada duruşmaları dahil, son ana kadar da hiç barışık olamadılar. Şu var ki, birbiri aleyhinde hiç ifade, beyanat falan da vermediler. Adamlarda bir devlet erkânı terbiyesi vardı.
Bayar’ın dünya görüşüne Fuat Köprülü daha yakın görünüyordu. Fakat, Köprülü’nün kibirli ve geçimi zor olmasından dolayı, Bayar onu Başbakan yapmayı göze alamadı. Onun yerine Menderes’i tercih etti.
***
Son olarak, Menderes’in 22 Mayıs’ta kurmuş olduğu ilk kabine listesini takdim edelim:
Başbakan: Adnan Menderes
Devlet B. ve BB Yard.: Samet Ağaoğlu
Devlet Bakanı: F. Lütfi Karaosmanoğlu
Adalet Bakanı: Halil İ. Özyörük
Millî Savunma Bakanı: R. Şevket İnce
İçişleri Bakanı: Rüknettin Nasuhioğlu
Dışişleri Bakanı: M. Fuad Köprülü
Maliye Bakanı: Halil Ayan (14 Aralık’ta Hasan Polatkan)
Millî Eğitim Bakanı: H. Avni Başman (3 Ağustos’ta Ahmet Tevfik İleri)
Ekonomi-Ticaret Bakanı: Z. Hilmi Velibeşe
Bayındırlık Bakanı: Fahri Belen (28 Ekim’de Samet Ağaoğlu) (22 Aralık’ta Kemal Zeytinoğlu)
Sağlık Bakanı: Nihat Reşat Belger (19 Eylül’de E. Hayri Üstündağ)
Gümrük-Tekel Bakanı: Nuri Özsan
Ulaştırma Bakanı: A. Tevfik İleri (11 Ağustos’ta Seyfi Kurtbek)
Tarım Bakanı: Nedim Ökmen
Çalışma Bakanı: Z. Hilmi Velibeşe (22 Aralık’ta Hasan Polatkan)
Ticaret Bakanı: M. Muhlis Ete
