Fas’ta, biri 395 sandalyeli Temsilciler Meclisi 6 yıl görev süresine sahipken, diğeri 120 sandalyeli Danışma Meclisi (Meclis El-Mustacharin) de 5 yıllık bir dönem için seçiliyor. Böylece Fas’ın, ikili meclis yapısına sahip olduğu anlaşılıyor.

Kralın, devletin kalıtsal başkanı olduğu Fas’ta, Başbakan, Kral tarafından atanıyor. Ancak Kral’ın, Meclis’teki en büyük partiden Başbakanı seçmesi gerekiyor. Ülkede 2011’de Yeni Anayasa’nın kabul edilmesi ile Danışma Meclisi’nde küçülmeye gidilmiş ve Temsilciler Meclisi’nde de 60 sandalye kadınlara ayrılmıştır.

Fas’ta Arap Baharı sürecinde “20 Şubat Hareketi”ne tepki niteliğinde hazırlanan 2011 yılı Yeni Anayasası, ülkeyi Anayasal monarşi sistemine yaklaştırmış olsa da, Kral’ın belirleyici ve merkezi rolünü değiştirmemiştir.

Fas’ta önceki Temsilciler Meclis’i seçimi 7 Ekim 2016’da yapıldı. Son seçim ise 8 Eylül’de gerçekleştirildi. Ülkede 2021 yılı verilerine göre, nüfus 37 milyon 345 bin 871 olarak belirlenmiştir. Yine nüfus içerisinde 17 milyon 983 bin 490 seçmen bulunmaktadır. 

Seçmenlerden yüzde 46’sı kadın ve yüzde 54’ü de erkeklerden meydana gelmektedir. Seçimlere katılım ise, yüzde 50.18 şeklinde belirlendi.

Kral’ın ülkesi için ekonomi gündemini belirlediği Fas’ta, yeni hükümetin de uygulaması istenilen bir kalkınma modelini devreye alması bekleniyor. Kral’ın belirleyiciliğinin baskın olduğu ülkede, siyasî partilerin de eğitim, sağlık, istihdam ve sosyal refah odaklı programlara yönelmesine sebep oluyor. Dolayısıyla siyasî partilerin programlarını hazırlamasında, Kral’ın belirleyici konumu öne çıkıyor.

Ancak Fas’ta ekonomik sorunlara kuraklık ve Covid-19 salgınının getirdiği olumsuzlukları da eklemek gerekiyor. Ülke ekonomisinin geçtiğimiz yıl yüzde 6.8 küçüldüğü bildiriliyor. Buna karşılık bu yıl yüzde 5.8’lik bir büyüme beklentisi mevcut. Böylece geçen yılın küçülmesinin bile giderilemeyeceği aşikârdır.

Fas’ta en büyük sorunun işsizlik, siyasî sisteme duyulan güvensizlik ve partiler arası bölünmüşlük siyasî partilerin başa çıkması gereken en temel zorluklardan olduğu aktarılıyor.

Seçimlere katılan 30 siyasi partiden sadece 12’si Temsilciler Meclisi’ne girmeyi başardı. Seçim sonuçlarına göre Ulusal Bağımsızlık Topluluğu 102, Özgünlük ve Modernlik Partisi 87, İstiklal Partisi 81, Sosyalist Halk Güçleri Birliği 34, Halk Hareketi 28, İlerleme ve Sosyalizm Partisi 22, Anayasa Birliği 18, Adalet ve Kalkınma Partisi 13, Demokratik ve Sosyal Hareket 5, Demokratik Güçler Cephesi 3, Demokratik Sol Federasyonu 1 ve Birleşik Sosyalist Parti 1 sandalye kazanarak 395 üyeli Temsilciler Meclisi’ne girmeye hak kazandılar.

Fas’ta 2011 Yılındaki Arap Baharı hareketliliğinden sonra, siyasal İslâmcı anlayıştaki Adalet ve Kalkınma Partisi’nin hızlı bir yükselişi söz konusuydu. Hatta 2 seçimi ciddî oranlarda oy alarak kazanmıştı. Parti 2016 yılındaki seçimlerden birinci çıkarak 125 sandalye kazanmıştı. Ancak 8 Eylül’deki seçimlerin sonucunda Parti, sadece 13 sandalye kazanabildi ve 112 sandalye kaybetti. Buna karşılık ülke, liberal çizgideki partilerin yükselişine sahne oldu.

Fas’ta, Adalet ve Kalkınma Partisi’nin seçimleri ezici bir şekilde kaybetmesinin sebepleri arasında “(I) Covid-19 salgını sürecinde alınan tedbirlerin yetersizliği veya yanlışlığı; yine pandemide internet üzerinden dijital haberleşmeye konulan kısıtlamalar; (II) Fas’ın egemenlik iddia ettiği Batı Sahra bölgesindeki Halk Kurtuluş Cephesi (Polisario Cephesi) ile 1975 ve 1991 yılları arasında savaştığı biliniyor. Bölge aynı zamanda Fas, Halk Kurtuluş Cephesi, Cezayir ve Moritanya arasında da sorun teşkil ediyor. Halk Kurtuluş Cephesi Kasım 2020’de, Fas’ı 29 yıl önce ilân edilen ateşkesi ihlâl ettiğini bildirerek, ateşkesi sonlandırmış ve çatışmalar yer yer yeniden başlamıştı; (III) İsrail ve Fas’ın 10 Aralık 2020’de Normalleşme (İbrahim) Anlaşması ile diplomatik ilişkiler kurması (Yeni Asya, 15.12.2020, Fas ve İsrail Normalleşiyor mu?); (IV) bu Anlaşmaya karşılık Donald Trump yönetiminin, ABD’nin, Fas’ın Batı Sahra üzerindeki egemenliğini tanıyacağı iddiasının gerçekleşmediği; (V) ekonomik, siyasî, toplumsal vb. sorunlar” gösteriliyor.

Fas seçimlerinde siyasal İslâmcılar büyük kayıplar verdiler. Önce Mısır’da 3 Temmuz 2013’te Müslüman Kardeşler iktidarına yapılan darbe başlangıç olmuştu. Sonra Tunus’ta 27 Temmuz 2021’de Cumhurbaşkanı Saed Kays’ın sivil darbesi ile, Raşid El-Gannuşi liderliğindeki En-Nahda Partisi’ni hedef alması ve Parlamentoyu feshetmesi. Daha sonra 8 Eylül’de Fas’taki seçimlerde iktidar partisinin ağır yenilgiye uğraması dikkat çekiyor. Bununla birlikte siyasal İslâmcıların Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da kendilerine buldukları alanın daraldığı yorumlanıyor. 

Fas Kralı’nın 10 Eylül’de birinci gelen Ulusal Bağımsızlık Topluluğu lideri Aziz Akhannouch’u hükümeti kurmakla görevlendirdiği ve Başbakan olarak atadığı haberleri yayınlandı. 

Fas seçmeninin, partilere koalisyon mesajı verdiği belirtiliyor. Fas’taki seçimler, 2011’den sonra şekillenen siyasî yapının kuvvete muhtemel kırıldığına işaret ediyor.