Kâinatı ve bütün varlıkları nasıl istemiş ve dilemişse öyle yaratan Cenab-ı Hakkın külli ve sonsuz bir iradesi vardır. İrade sıfatı Allah’ın sübutî sıfatlarından biridir. O sonsuz iradeyi hiç bir şey sınırlandıramaz.
Bahsi geçen hakikate, yeryüzünde yaratılan dört yüz bin çeşit bitki ve hayvan türlerinin alt cinsleri ve sayısız fertlerine verilen ayrı ayrı şekiller ve muayyen vaziyetler sayısız şahitlerdir. Evet, binler ihtimaller içinde bir insanın bütün organlarıyla bir damla nutfe suyundan yaratılması ve muazzam bir ağacın bütün dal ve budakları, çiçek ve yapraklarıyla basit bir çekirdekten icatları, Allah’ın sonsuz ilim ve kudretine delil olduğu gibi, o San’atkârda nihayetsiz bir irade olduğuna da şahitlik eder. Özellikle, her bir insana diğer insanlardan farklı bir sima ve ona has bir yüz şekli verilmesi, İlâhi iradenin var olduğuna en parlak ve en kuvvetli delillerin başında gelmektedir. Allah dilediğini dilediği şekilde yapar, dilemediğini yapmaz.
Kâinatın ve on sekiz bin âlemin sahibi olan Yüce Allah (c.c.), yeryüzünde imtihan için yarattığı ve halife-i zemin tayin ettiği insana, o külli ve sonsuz iradesinden cüz’i bir iradeyi örnek olarak vermiştir. Cenab-ı Hak, semâvi kutsal kitaplar göndererek insanoğluna bir takım teklifler yapmış, emir ve yasaklarına muhatap kılmıştır. İnsan iradesiyle bu tekliflere ya müspet ya da menfi karşılık verir. İmanı ve inancı sayesinde Allah’ın emir ve yasakları karşısında iradesini doğru kullananlar ebedi mükâfatlara mazhar olurken, iradesini ve tercihini inançsızlıktan dolayı yanlış yolda kullananlar ise, ebedi azaba yuvarlanırlar.
İnsana verilen cüz’i iradenin varlığını herkes kendinde hisseder. Bir şeyi yapmak veya yapmamak tarzında bir tercih hakkı vardır. Onun mahiyetinin ne olduğunu bilmememiz, olmadığına delil olmaz. Mahiyetini bilmediğimiz için varlığını inkâr edemeyiz. Her şey bizim bilgimizle sınırlı değildir. Mahiyetini bilmemek olmadığına delil teşkil etmez. Nice varlığını bildiğimiz halde, mahiyetini bilmediğimiz şeyler vardır. Cüz’i irade de onlardan sadece birisidir.
Cenab-ı Hakkın, İnsan üzerinde yaptığı icraatlarını sorgulamaya hakkı yoktur. “Neden cüz’i iradeyi bize vermiş? Keşke vermeseydi de böyle sorumluluk altına girmeseydik!” diye şikâyete bulunamaz. Çünkü bütün mülk Allah’ındır ve mülkünde istediği gibi tasarruf eder. Cüz’i irade insanın imtihanına vesiledir. Bu nokta çok önemlidir.
(Devam Edecek)