İlmî açıklamasına bakarsak; dağlar; levha tektoniği ve özellikle de çarpışmalarla oluşarak şekillenirler. Daha anlaşılır şekilde anlatmak gerekirse, bir kâğıda iki taraftan da basınç uygulandığında deforme olarak kıvrılıp yukarı doğru eğim gösterecektir. Âyette de belirtildiği üzere; bulutlar semada kolaylıkla dolaştırılıyor. Aynı şekilde sert kaya parçasının da o sühulette sürüklenerek oluşturulduğundan bahsedilmiştir.

Hiçbir şey boşa yaratılmadığı gibi, dağların meydana getirilmesi de lüzumsuz değildir. Üstad Bediüzzaman dağların vazifelerini şu ifadelerle ele almıştır: “Umum rû-yi zeminde, aslı sudan incimad etmiş, adeta yekpare taşlardan ibaret olan ekser dağların zelzele veya bazı hâdisât-ı arziye suretinde tecelliyât-ı celâliye ile, o dağların yüksek zirvelerinden o haşyet verici tecelliyât-ı celâliyenin zuhuruyla taşlar parçalanarak, bir kısmı ufalanıp, toprağa kalb olup, nebâtâta menşe olur. Diğer bir kısmı taş kalarak yuvarlanıp derelere ovalara dağılıp, sekene-i zeminin meskeni gibi birçok işlerinde hizmetkârlık eder.” 2

Ve kâinattaki yardımlaşmayı; “bulut ve dağ komşu, arkadaştırlar. Birbirine levazımatını âriye (ödünç verme) vermeye mecburdurlar.” 3 ifadeleri nazarımızı ilmî açıklamalara çevirip, tefekkürümüze sebep olmaktadır.

Dağların vazifelerini ifa etmeleri için sonsuz kudret sahibi Zat, sebepler silsilesini koymuştur. Bulutlar semada rüzgârlar aracılığıyla dolaştırılır. Emr-i İlâhî ile dökülen yağmur damlaları, kar ve dolular, Cebbar ismine tecelli olan güçlü rüzgârların etkisiyle dağların tepesindeki koca sert kayaları zayıflatır. Parçalanmalarına sebep olur. Rüzgârın ve suyun, bilhassa da nehirlerin etkisiyle milyonlarca tanecik yüksek tepelerden havzalara, göllere taşınırlar. Ufalanan taşlar toprağa dönüşür.

Kur’ân’da; “Dağları direk (yapmadık mı?)” 4 gibi birçok âyette dağlara vurgu yapılmaktadır. “Hayatı besleyip sağlamak üzere dağlar arza direk yapılmıştır. Çünkü, dağlar suların mahzenidir. Havanın tarağıdır, tasfiye ediyor. Toprağın hâmisidir, denizin istilâsından vikaye ediyor. Zaten hayatın direkleri bu unsurlardır.”5

Karların erimesi, yağmurların ve yükselen yeraltı sularıyla birleşerek bir araya toplanarak küçük dereler halinde dağların tepelerinden aşağılara akması… Bu derelerin birleşerek nehirleri oluşturması… Günümüzde birçok barajın dağ eteklerinde yapılıp, suyun buralarda hapsedilerek insanlara sunulması… İşte suların başlangıç noktalarının dağlar olduğunun birkaç örneğidir.

Havayı adeta bir süzgeç gibi temizleyenlerden birisi dağlardır. Yeryüzünde dağların yükseldiği gibi, yapılan araştırmalar doğrultusunda okyanusların yaklaşık yüzde beşinde deniz dağları bulunmaktadır. Bilim adamları deniz dağlarının ve tepelerinin zihayatlar için hayatî önem taşıdığını belirtmektedir.

Dipnotlar:

1- Neml Sûresi, 88; 

2- Bediüzzaman, Sözler, s. 393, (20. söz); 

3- Bediüzzaman, Muhakemat, s. 112, (Unsuru’l-Hakikat); 

4- Nebe Sûresi, 7; 

5- Bediüzzaman, Mesnevî-i Nuriye, s. 309, (Şemme).