Kuruluş maksadı hemen hiç değişmediği halde, zamanla ismi değişen bazı teşkilatlar var. Meselâ, bizdeki Kızılay ve Yeşilay Cemiyetleri gibi.
Bugün adı Yeşilay Cemiyeti olan teşkilat, 5 Mart 1920’de ilk kurulduğunda, ismi Hilal-i Ahdar Cemiyeti idi. Şüphesiz başkaca örnekler de var.
Kızılay Cemiyetinin ismi ve kuruluş macerası ise, daha farklı bir seyir takip etti. Bugün bu teşkilatın kuruluş yıldönümü olması vesilesiyle, biz de bugünkü yazıyı bu konuya ayırdık. Kısaca anlatalım.
*
Evet, günümüzdeki resmî ve uzunca adı “Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi” olan teşkilât, 22 Ağustos 1863’te İsviçre’nin Cenevre şehrinde kuruldu.
İlk etapta 12 devletin imzaladığı anlaşmaya göre kurulan insanî amaçlı teşkilâtın ismi Kızılhaç idi.
Osmanlı Devleti, “Cenevre Sözleşmesi” çerçevesinde kurulan bu teşkilâta ait sözleşmeyi 5 Temmuz 1865 tarihinde imzaladı.
Sözleşme gereğince, aynı maksada hizmet için Osmanlı Devleti bünyesinde “Mecrûhîn ve Marzâ–yi Askeriyyeye İmdad ve Muâvenet Cemiyeti” ismiyle kuruldu. (11 Haziran 1868)
İsmi “Yaralı ve Hasta Askerlere Yardım ve Destek Cemiyeti” anlamına gelen bu kuruluş, bugünkü “Türkiye Kızılay Derneği”nin ilk ismini ve ilk halini teşkil ediyordu.
Cemiyetin başına ise, Rus asılı Osmanlı hekimi Marko Paşa (1888) getirildi.
Dr. Marko Paşa, mesleğinde alabildiğine tecrübeli ve hastalarını sonuna kadar dinleme nezaketi gösteren öyle tahammülü bir hekim idi ki, zamanla adeta “dert babası” oldu. Bu özellikleri sebebiyle, ismi şu deyim ile tarihe geçti: “Git derdini Marko Paşaya anlat.”
*
Bizde, 1877’de “Osmanlı Hilali Ahmer Cemiyeti”ne dönüşen bu kuruluşun ismi, 1923’de “Türkiye Hilaliahmer Cemiyeti”, 1935’te “Türkiye Kızılay Cemiyeti” ve nihayet 1947’de “Türkiye Kızılay Derneği” şeklini aldı.
Uluslararası statüde ise, “Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi” içinde yer alır.
Hedef, maksat aynı
Kızılay ile Kızılhaç’ın hedef ve maksadı, hemen hemen aynıdır. Ayrıca, dünyanın pek çok yerinde müşterek hizmet verirler.
Bu insanî yardım kuruluşlarının temel maksadını aşağıdaki şekilde özetlemek mümkün:
Her nerede olursa olsun, hiçbir ayrım yapmaksızın insanların acısını önlemeye veya hafifletmeye çalışmak, insanın hayatını ve sağlığını korumak, temel kişilik haklarına saygı gösterilmesini sağlamak ve insanlar arasındaki karşılıklı anlayışı, dostluğu, sevgiyi, saygıyı, işbirliğini ve sürekli barışı yerleştirmeye çalışmaktır.
Din, dil, ırk ayrımı gözetmeden, tarafsızlık, bağımsızlık, hayır kurumu niteliğinde, birlik ve evrensellik ilkeleri çerçevesinde hizmet veren Kızılay ve Kızılhaç, tüzel kişiliğe sahip, özel hukuk hükümlerine tâbi, kâr gayesi gütmeyen, yardım ve sâir hizmetleri karşılıksız olan ve kamu yararına çalışan bir gönüllü sosyal hizmet kuruluşudur.