Her ikisi de Temmuz ayında vuku bulan bu depremlerin birincisi, 1894’te ağırlıklı olarak Adalar ile birlikte İstanbul’un merkezini vurdu. Bu depremin 8 şiddetinde olduğu tahmin ediliyor.

Sakarya depremi olarak isimlendirilen ikinci sarsıntı ise, 22 Temmuz 1967’de yaşandı. Bunu şiddeti ise 6.8 olarak kayıtlara geçti.

Şimdi sırasıyla bu iki vukuata biraz daha yakından bakmaya çalışalım.

*

İstanbul, 1894 yılı Temmuz’unda tarihinin en büyük ve en yıkıcı sarsıntılarından birine sahne oldu. Depremin ilk şok dalgası 10 Temmuz günü yaşandı. Küçüklü-büyüklü sarsıntılar yaklaşık yirmi gün kadar devam etti. Artçı şoklarla birlikte hasıl olan yıkımlarla, koca İstanbul şehri adeta harabeye döndü.

Bazı kayıtlarda, ilk sarsıntının en az bir dakika devam ettiği belirtiliyor. Bir de bu şiddetli sarsıntının artçı şok dalgaları birbirini öylesine takip edip gitmiş ki, İstanbullular günlerce evlerine giremeyip meydanlarda yatmak mecburiyetinde kalmışlar. Bilhassa At Meydanı, Eski Hipodrom ile Sultanahmet Camii çevresindeki meydanların insan kalabalığı ile dolup taştığı rivayet ediliyor.

Binlerce insanın ölümüne ve bir o kadar da ev ve işyerlerinin yıkımına sahne olan zelzele, sadece İstanbul’u sarsmakla sınırlı kalmadı. Bu sarsıntıdan İzmit’ten Tekirdağ’a kadar olan bölgenin tamamı en yüksek seviyede etkilenmiş oldu. Öyle ki, Gebze’nin de bilhassa sahil kesimi en az İstanbul merkezi kadar ağır hasar gördü.

*

Zelzele felâketi, İstanbul için her cihetle çok büyük olmuştur. Meselâ: Kapalıçarşı, harabeye dönmüş, çok kişi enkaz altında can vermiştir. Deprem Heybeliada’yla Kınalıada’da en şiddetli şekilde yaşanmıştır. Yeşilköy’de, Anbarlı’da, Kınalıada ve Büyükada’da birçok ev yıkılmış, camilerle kiliseler harap olmuş, duvarlar çatlamış, minareler devrilmiş ve çok kişi enkaz altında kalmıştır.

Zelzele sükûnet bulduktan sonra, Sultan II. Abdülhamid’in de üstün gayretleri sayesinde hummalı bir imar ve inşa faaliyeti başlatıldı. Var gücüyle depremin yaraları sarılmaya çalışıldı.

Ve Sakarya depremi

Tarih boyunca küçüklü-büyüklü pek çok depreme sahne olan Sakarya bölgesinde 22 Temmuz 1967’de şiddetli ve yıkıcı bir deprem meydana geldi. Şehir merkezinin yanı sıra, Mudurnu, Sapanca, Geyve, Pamukova, Akyazı ve civarında da etkili olan zelzelede 80’in üzerinde can kaybı yaşandı.

Ayrıca, binlerce betonarme bina yıkılırken, ahşap evlerde çökme, yollarda uzun derin yarıklar meydana geldi. Bazı kayıtlarda, 7 binden fazla binanın yıkıldığı, yahut içinde oturulamaz derecede ağır hasarların oluştuğu belirtiliyor.

Yakından tanıdığım bir zat, deprem anında merkeple köy yolunda olduğunu ve birden bire hiç sebepsiz yere düştüğünü gülerek anlattı. Düşme sebebinin şiddetli deprem olduğunu da sonradan öğrendiğini nakletti.

Yaklaşık 50 km’lik fay hattının kırılmasıyla yaşanan Sakarya Depreminin, 1939 Erzincan Depremi ile başlayan ve Kuzey Anadolu Fay hattını takip ederek batıya doğru yönelen zincirleme deprem hareketinin nihaî bir halkası olduğu tahmin ediliyor.