Körfez ülkelerinin İran’a yönelik sert tavrı biliniyor. Ancak Umman, uzun yıllardır izlediği tarafsız politikaları nedeniyle bölgenin İsviçre’si konumunda. Dolayısıyla Umman, bölge ülkeleriyle ilişkilerinde ayrı bir pozisyonda değerlendiriliyor.

Reisi’nin Şubat 2021’de Katar’ın ardından Umman’ı ziyaretini önemli kılan ise, Tahran’ın nükleer programıyla ilgili durdurulan uluslararası müzakerelerin, İran’ı yaptırımlar altında bıraktığı bir dönemde gerçekleşmesi.

Umman Enerji Bakanı Muhammed El-Rumhi 3 Haziran 2022’deki açıklamasında “Reisi’nin ziyaretinden kısa bir süre sonra, Umman ve İran’ın deniz sınırları boyunca iki gaz boru hattı ve bir petrol sahası geliştirmek için anlaşma imzaladıklarını” belirtiyor. İran Petrol Bakanı Cevad Ovji’nin beyanatında da “her iki ülkenin deniz sınırında bulunan Hengam petrol sahasını ortaklaşa geliştirme kararı aldıklarını” bildiriyor. 

Umman ve İran 2005’te Hengam petrol sahasını geliştirmek üzere bir Mutabakat Zaptı imzalamışlardı. Ancak imzalanan Mutabakat hayata geçirilemeyince, İran 2012 yılında Hengam sahasını tek taraflı geliştirmeye girişmişti. İran’ın bu tavrı, Hengam hakkında iki ülke arasında uyuşmazlık meydana getirmişti. Yine İran’a yönelik yaptırımların da iki ülkenin Hengam’daki projesini yürütme çabalarını engellemeye varacak düzeyde karmaşıklaştırdığı da kaydediliyor. Fakat Reisi’nin son Umman ziyareti, bu uyuşmazlığın büyük ölçüde çözüldüğüne işaret ediyor. İki ülkenin Hengam bölgesine ek olarak 12 alanda daha anlaşma imzaladıkları aktarılıyor. İlk olarak Umman’da aktif işleyecek bir İran İş Merkezi’nin kurularak, her iki ülkenin bankacılık, gümrük, iş geliştirme, ürünlerini Avrasya piyasalara ihraç etme vb. konularda karşılıklı bir şekilde kapasitelerini geliştirecekler.

Hengam bölgesi, Hürmüz Boğazı’nda yer alıyor ve İran karşıtlığıyla bilinen Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) coğrafî yakınlığıyla stratejik önemde. Ancak boğaza uzanan Musandam Yarımadası Umman toprağı. Yani Musandam Yarımadası, Umman’ın anklavı. Anklav, siyasî coğrafya’da, tamamen başka bir ülkenin sınırları dahilinde yer alan yabancı toprak parçasına deniliyor.

Diğer taraftan ABD ve İran arasında 2015’te imzalanan Nükleer Anlaşma’ya, Umman da arabuluculuk yapmıştı. Umman’ın 2015’te oynadığı rolün, İran’la varılan anlaşmalara zemin hazırladığı kuvvetle muhtemeldir.

Bununla birlikte, İran’a yönelik yaptırımların, iki ülkenin anlaşmasının uygulanmasını zorlaştırabilir. Uluslararası düzeyde ABD’nin ve bölgesel anlamda da BAE’nin tavrının en olacağı merak ediliyor. İran’ın, Umman’la anlaşma yapması, yaptırımların ekonomik baskılarına karşı bölgesel çözüm aradığına işarettir. Umman ise, bölgenin en önemli devletlerinden biri olan İran’la ekonomik ilişkilerinin düşük seviyede kalmasıyla, ekonomik zorluk yaşıyor. Umman’ın 2020’de GSYİH’sı %6.4 düşerken, devlet borcunun yükselmesi, Covid-19 döneminde salgının getirdiği zorluklar nedeniyle ülkede işsizlik protestoları gerçekleşmişti. Hatta Umman’da “Arap Baharı mı?” sorusu sorulmaya başlanmıştı. 

İran ve Umman’ın birbirlerine ekonomik ihtiyaçlarının olduğu görülüyor. Ancak iki ülkenin yakınlaşmasının, bölge ülkelerince nasıl algılanacağı bölgesel dengeleri de belirleyecektir.