Ancak son zamanlarda hem gidişlerin sayısı çok artmış, hem de bütün teşviklere rağmen ‘geri dönüş’ler olmamıştır. Ayrıca eskiden doktora için yurt dışına gidenler olurken, şimdi bu gidişler lise mezuniyetiyle başlamış durumda. Türkiye’nin en iyi kabul edilen liselerinden mezun olan öğrencilerin yüzde doksandan fazlası üniversite eğitimini yurt dışında devam ettirmek istemektedirler. Bu tablo Türkiye’yi idare edenlerin iki defa düşünmesini icap ettirmektedir.

Şimdi yeni bir ‘geriye dönüş için teşvik’ adımı atılıyormuş. İlgili haberde şu bilgiler var: “Türkiye, yurtdışına göç eden nitelikli bilim insanlarını geri kazanmak için yeni bir adım atıyor. TÜBİTAK, Uluslararası Deneyimli Araştırmacı Dolaşım Programı (CoCirculation 3) ile hem Türk, hem de yabancı araştırmacıların Türkiye’de akademik ve bilimsel çalışmalar yürütmesini teşvik etmeyi amaçlıyor. Üç yıl sürecek program kapsamında toplam 100 araştırmacıya kapsamlı malî destek sunulacak. Program çerçevesinde her yıl bir çağrıya çıkılacak. İlk çağrı 1 Eylül 2025’te açılacak ve 1 Aralık 2025’te sona erecek. Bu çağrıda 33 araştırmacı desteklenecek. İkinci çağrı ise 3 Ağustos 2026 – 3 Kasım 2026 tarihleri arasında yapılacak ve yine 33 araştırmacı programdan yararlanabilecek. Son çağrı 1 Temmuz 2027’de başlayacak, 1 Ekim 2027’de sona erecek ve bu kez 34 araştırmacıya fon sağlanacak. Program kapsamında araştırmacılara cazip maddi destekler sunulacak. Katılımcılar: Aylık 3.980 euro maaş, 600 euro aile desteği, 1.000 euro araştırma, eğitim ve ağ kurma fonu, 250 euro eğitim desteği, 130 euro kurum hissesi (ev sahibi kuruma), 50 euro seyahat desteği alacak. Program, Avrupa Komisyonu’nun Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA) COFUND desteğiyle hayata geçirilecek.” (AA, 29 Haziran 2025)

Bu program belki iyi niyetle yapılmıştır. Ancak esas meseleyi görmeden atılacak adımların netice vermesi mümkün olur mu? Acaba araştırmacılar ve ‘beyin’ler sadece para mı ister ki sadece para destek ve teşvikiyle bu işlerin olacağı düşünülmüş?

Türkiye’yi idare edenler “Türkiye gerçekleri”ni görmek durumundadır: Göçen ‘beyin’ler sadece daha fazla para kazanmak için başka ülkelere gitmiyorlar. İşin temelinde ve özünde “hak(sızlık), hukuk(suzluk) ve adalet(sizlik)” meselesi vardır. Türkiye’nin bu noktadaki “görünümü” ve “karne”si düzelmeden “tersine beyin göçü” beklemek eşyanın tabiatına aykırı olur. Para teşviki sebebiyle geri dönenler olsa da bunların kalıcı olacağı düşünülmesin.

Acaba parasız yapılabilecek hukukî düzenlemeleri yapmayıp paralı “hukuksuz yol”da ısrar neden?