Biz bu suale Üstadın Avrupa’ya yönelik yaklaşımını ve “Avrupa ikidir” tasnifini anlatarak cevap vermeye çalışmıştık.

(Zaten Bediüzzaman hayatta iken henüz AB yoktu; ama Ortak Pazar olarak bilinen daha küçük ölçekteki birlik ortaya çıkmıştı ve Menderes hükümeti bu ortaklığa üyelik müracaatında bulunmuştu. 27 Mayıs bu süreci de kesintiye uğrattı.)

Bu sohbetten kısa süre sonra yayınlanan Eski Said Dönemi Eserlerinin başındaki Makalât bölümünde yer alan makalelerden birindeki şu sözleri okuyunca, konu daha da aydınlanmış oldu:

“Avrupa’dan ahz u iktibasa [iktibas edip almaya] muhtacız. İhtiyacımız idare-i mülk [devlet idaresi] ve tanzim-i kuva-yı harbiye-i bahriyeden [deniz harp kuvvetlerinin düzenlenmesinden] ve fünun [fenler] ve sanayiden işimize yarayanlarıdır. Dinimizin emriyle.” (Eski Said Dönemi Eserleri, s. 24)

Burada özellikle idare-i mülk, yani devlet idaresi bahsinde Avrupa’dan almamız gereken şeylerden söz ediyor Üstad. Ve bunu dinin emri olarak görüyor.

Ama öncesinde “Avrupa’ya ahkâmda izhar-ı fakr [temel hüküm ve esaslarda el açmak], ahlâkta dilencilik etmek, din-i İslâma büyük bir hıyanettir ve hayat-ı millete kast etmektir. Dünya için din feda olmaz” kaydını düşmek suretiyle.

Şu hâlde, Avrupa’dan devlet idaresine ilişkin teknikleri alırken, dinin esaslarından herhangi bir taviz vermeden, tam tersine o esasların tahakkukuna yardımcı olacak reform ve düzenlemeleri iktibas etme mantığıyla hareket etmeliyiz.

Nitekim AB’nin kriterlerine baktığımızda, bunların dinimizin de gereği olan adalet, hukuk, demokrasi, hak ve özgürlükler, insan onuru, kanun hâkimiyeti, ortak akıl, meşveret, şeffaflık, demokratik denetim, kamuoyu, dürüstlük, kalite, ahde vefa, düzen ve çevre duyarlılığı gibi kavramlardan oluştuğunu görmekteyiz.

Bunlara sahip çıkmak, aynı zamanda, aslında dinimizin bize getirdiği ve kendi malımız olarak görmemiz gereken değerlerle tekrar buluşmak anlamına geliyor.