"Ümitvar olunuz, şu istikbal inkılâbı içinde en yüksek gür sada İslâm'ın sadası olacaktır."

Piyasalar

İslâm’da çalışma ahlâkı ve ekonomi

Kübra ÜNÜVAR
10 Mayıs 2020, Pazar
İslâm dinine göre insan inancın ve çalışma hayatının öznesi konumundadır.

Ahsen-i takvim(en güzel şekil) suretinde yaratılan insan, çok çeşitli vasıflarla donatılmıştır. İnsanda bulunan bu vasıflar ancak işleterek varlığını devam ettirebilmektedir. Çevreyi kendine, kendini de çevreye kabul ettirmek ve yaşamak için insan, ilkel toplumlardan itibaren tabiattan faydalanmak, tabiattan korunmak ve modern toplumlarda sermayesini biriktirmek için çalışması gerekmektedir. Kant’ın da dediği gibi “İnsan, çalışmak zorunda olan bir varlıktır.1 İnsanın en temel ihtiyaçlarına bakıldığında ihtiyaçlar hiyerarşisinde şu şekilde sıralanmaktadır; beslenme, barınma, giyinme. Bu sıraya bakıldığında insan en temel ihtiyaçlarını karşılamadığında varlığını sürdürmesi zorlaşmaktadır. (İhtiyaç olmadığı halde, ihtiyaçmış gibi gösterilen, gayri zarurî şeyler konunun dışındadır.) Dolayısıyla zorunlu ihtiyaçların karşılanmasındaki gereklilik insan ile çalışma arasındaki bağı arttırmaktadır.

Batı, hayatın öznesi insanı ekonomik alanda “iktisadî-adam” olarak tanımlamaktadır. “İktisadî-adam” insanı kendi çıkar ve hazzını devam ettirmek için arzu ettiği şeylerin peşinden koşan, dolayısıyla paylaşmadan ve başkaları için fedakârlıktan kaçınan biri olarak göstermektedir. Bu tanım insan tabiatını objektif olarak yansıtmadığının bir göstergesi olmuştur.

İslâm’ın ise, iktisadî hayatın öznesi olan insan tanımı yukarıdaki tanımlardan farklılık göstermektedir. “Allah’ın ipine sımsıkı sarılıp ayrılmayın” (Âl-i İmrân/103) âyetinde ‘Müslüman İnsan’ modeline gönderme yapılmıştır. Kur’ân-ı Kerîm’de Müslüman İnsan, iktisadî ve ekonomik hayattaki tavırlarında, hareketlerinde ve fikirlerinde kendisine verilmiş olan nefsini tatmin ve faydasını en üst düzeye çıkarma isteğini Allah’ın men ettiklerinden sakınarak ve emirlerini yerine getirerek mutedil ölçülerde uygulayan insan olarak tasvir edilmiştir. 2

İslâm dini, tabiri caiz ise kendisine inanan insanlarda oluşturduğu bilinç düzeyi ve o kişilerin tutum ve davranışlarını doğrudan etkilemektedir. Bu etkilenme ile de sosyal hayatın merkezi olan ekonomiye karşı farkı bir tutum sergilenmektedir. Hayatın merkezinde bulunan üretim, tüketim, dağıtım, tasarruf, yatırım vb. gibi unsurlar basit gibi gelse de bildiğimizin çok dışında olumlu veya olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir. Bundan ötürü çoğu insan iktisadî ve sosyal hayata dair, bilmeden ya da bilerek İslâm dininin ahlâkî kurallarına uygun bir şekilde kararlar alıp uygulamaktadır. Ahlâkî değerlerin bütünü olarak kabul gören İslâm dini, insanın önce ahlâkî bilgiye sahip olma, daha sonrasında bu bilgiyi hayatına aksettirerek, kendi vicdan ve değer süzgecinden geçirmesiyle bireyin yaşamında farklılıklar oluşturmaktadır. Böylece ekonomik ilişkilerde, hukuk, örf-adet ve ahlâkî değerler kadar dinin etkisine de bakılmaktadır. İslam’ın Kur’an ve hadis gibi temel kaynaklarda ekonomiden, sosyal hayata, sosyal hayattan aile hayatına ve bundan da ötesi ahiret hayatına, kısaca bütün bir hayata tavsiye verdiği görülmektedir. Bütün konularda yol gösterici olan İslam dini emek ile çalışmayı, üretmeyi, ticarette, iş hayatında, ev hayatında adil olmayı, paylaşmayı, hak yememeyi ibadet olarak kabul ederek, bireyin günlük hayatın parçası olan sorumluluklarının nasıl olmasını gerektiğini ayet ve hadislerde göstermiştir. İslâm’ın çalışma yaşamına getirdiği en önemli değer ahlak olmuştur. İslam üzerine kurulan ekonomik kuruluşlarında dinin ve tasavvuf inancının etkisi inkâr edilemeyeceği gibi, çalışma ve iş ahlakının da temellerini İslam dininden aldığı da yadsınamaz bir gerçektir. 3

(Devam edecek)

Dipnotlar:

1- Takiyettin Mengüşoğlu, Felsefî Antropoloji, İnsanın Varlık Yapısı ve Nitelikleri, Sosyoloji Konferansları, 1971, İstanbul. 

2- Tevhid Ayengin, “Çalışmanın Dini Temelleri”, Kalvinizm ve İslâm Örneği, İslâm Araştırmaları Dergisi, Cilt:18, Sayı:4, 2005, s.463-472.

3- Berrak Kurtuluş, “İş Ahlâkı: Geçmişte ve Günümüzde”, İstanbul Üniversitesi s. 750

Okunma Sayısı: 2406
YASAL UYARI: Sitemizde yayınlanan haber ve yazıların tüm hakları Yeni Asya Gazetesi'ne aittir. Hiçbir haber veya yazının tamamı, kaynak gösterilse dahi özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan haber veya yazının bir bölümü, alıntılanan haber veya yazıya aktif link verilerek kullanılabilir.

Yorumlar

(*)

(*)

(*)

Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış, Türkçe karakter kullanılmayan ve tamamı büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır. İstendiğinde yasal kurumlara verilebilmesi için IP adresiniz kaydedilmektedir.
    (*)

    Namaz Vakitleri

    • İmsak

    • Güneş

    • Öğle

    • İkindi

    • Akşam

    • Yatsı