Üstad Kastamonu Lahikasında nefs-i emmareden başka manevi bir nefs-i emmarenin varlıgından haber verir. Evliyalar dahi bu nefisten şikayet etmişler. İmtihan gereği ahir ömre kadar vazifesini devam ettirecek olan bu Manevi (ikinci) Nefs-i emmarenin mahiyetinde “şuursuz kör hissiyat” bulunmaktadır. Demek ki şuursuz kör hisler devreye girdiğinde akıl ve kalp devre dışı kalıyor. İctimâi hayatta bu durumun geniş çaplı etkisi söz konusudur. Mesela hizmet hayatında madi manevi dünya menfaatleri, şan şeref peşinde koşmak, hatta daha fazla sevap kazanma hırsı gibi.

Yani Allah rızasının önüne geçebilecek herhangi bir meyil.... “Ben sevap kazanayım, bu güzel meseleyi ben söyleyeyim” derken bile kardeşine karşı rekabet damarını tahrik neticesi ile belki kıskançlık hâli.

Nefs-i emmareden kaynaklı vartalar ve  kurtulabilmenin çözüm yolları “İhlâs Risalesi”nde detaylıca ele alınmış.

Örneğin, Sahabelerin sahip oldugu “kardeşinin nefsini kendi nefsine tercih etmek” manasına gelen “isâr” hasletini esas almak, kardeşinin şerefiyle şereflenmek, menfi hislerin izalesinden kurtulma yollarından birkaçıdır.Menfi manada kendini gösteren arzu ve hissiyatlar, esasında kişinin kendi âleminde müsbet manada bir degişim ve dönüşüme vesile olabilecek süreçlerdir, ancak biraz çaba gerektirir.

Muhakkak ki insanın yaratılışı itibariyle herkeste nefs-i emmare bulunur ve bu nefis terbiye olsa bile mecâzi nefsi emmareye inkılab ederek vazifesini devam ettirecektir. Öyle ise insan her an kusur işleme potansiyeline sahiptir. Bu manevi nefsi emmareden evliyaların bile şikayet etmesi gösteriyor ki, tarikatler riyazetler ve ibadetler ile bu nefis izale edilmiyor, o damar onda kalıyor,

“Sonra gördüm ki, İmam-ı Rabbanî dahi bu mecazî nefs-i emmareden haber veriyor. Bu ikinci nefs-i emmarede şuursuz kör hissiyat bulunduğu için, akıl ve kalbin sözlerini anlamıyor ve dinlemiyor ki, onlarla ıslah olsun ve kusurunu anlasın.”

Risale-i Nur, ehli tarıkın bile aldandıkları durumlarda nefsin oyunlarından kurtulma yollarını gösteriyor bize. Nur Talebesinin feda edemeyeceği ne var ki? Şahsına yapılan haksızlığa karşı haklı dahi olsa onu affetmek gibi, birbirine müsamaha ile bakmak gibi.

“Sizler haklı dahi olsanız  birbiriniz için, hizmeti Kur’âniyenin selameti için değil hissinizi, ruhunuzu, yeri gelirse hayatınınızı dahi feda edersiniz diye kanaat etmişim” deniliyor Şuralar’da.

Demek ki insan her hissini Allah rızası için feda ettiğinde o iki nefsin tehlikesinden kurtulabilir.

Bununla birlikte diyelim ki bir kardeşimizden bu anlamda bir hal vuku buldu. Nefs-i emmare ve kör hissiyat devreye girip insanı hataya düşürebilir diyerek ıslahı için ona dua etmek gerekir. “Sizlerin kalb ve ruh ve aklınızı ittiham etmem. Risale-i Nur’un verdiği tesire binaen itimad ediyorum. Fakat nefs ve heva ve hiss ve vehim bazan aldatıyorlar. Onun için, bazan şiddetli ikaz olunuyorsunuz.”

O halde bu ikazı göz önünde bulundurularak uhuvvet ve tesanüdü kuvvetlendirmek, müfritâne irtibatı sağlamlaştırmak gibi esaslar bizi muhafaza edecektir.

Buz parçasının eriyip havuza karışması kendini feda etmekten başka hangi yolla mümkündür?