Çiçekler soldu, bağlar bozuldu, yapraklar döküldü. O nazenin yaratılmış, sanatla donatılmış, güzellikle süslenmiş ve kendi gücünün üstünde harika işler yapan canlılar, ölüp gidiyorlar... Hazan vakti her tarafta hayatın fani, zail, kararsız, geçici yüzü görünüyor. Nazara çarpan ayrılıklar, göçüp gidenler, solanlar, ölenler gönüllere hüzün veriyor. Giden gelmez, gelen gider…

Üstad, bitkiler ve hayvanlar âleminde gördüğü bu değişiklikler, mevt ve zeval levhaları karşısında şefkat ve merhametinden acımış, hüzünlenmiş, ağladığı olmuş. İnsan fıtratındaki acıma hissini ve elemini tattıktan sonra tefekkürle, ilim ve imanla insanları ferahlatıp rahatlatmıştır. Bu müthiş suale Risale-i Nur’un muhtelif yerlerinde ikna edici izahlar, ispat edici misaller vermiş.  

Yaratılan her mahluk, üstünde taşıdığı güzelliklerle Cenab-ı hakkı tanıtıp anlatan manzum bir şiir, bir kaside, bir mesaj gibidir. Allah’ın ilim dairesinden kudret dairesine çıkar, arz-ı endam eder. Harika güzellikleriyle kendini gösterir. Rabbini tanıtır, esmasını okutur, süslü, ziynetli sanatının kemalini gösterir, zikrini, vazifesini yapar. Kendine takdir edilen ömrü bitince yeni geleceklere yerini bırakır, sonra terhis olur. “Mülk sahibi, mülkünde dilediği gibi tasarruf eder.” Sırrına mazhar olur.

Şuur sahiplerine o kudret mucizelerini, sanatçının envaı çeşit sanatlarını hikmetli bir ilanname olarak okur, zevkle, lezzetle, tefekkürle mütalaa ederler. “Allah dilediğini yapar” (İbrahim/27) Ayetindeki sırlara mahlukattaki ölçüleri, güzellikleri, nizam ve intizamı anlar, İlahi mucizeler, lütuflar, ikramlar, ihsanlar olduğunu idrak ederek şükürler, tazimler ve tekbirlerle Rabbimize hamd ederler…  

Cenab-ı Hak, yer yüzü aynasında isimlerinin güzelliklerini mahlukatın yaratılışları ve faaliyetleri üzerinde tecelli etmesini görmek ve göstermek istemesi sırrıyla yaratılan her şey “Fâtır-ı Zülcelal’in nazar-ı şuhuduna görünmek ve mazhar olmak, gayet yüksek bir netice-i hilkatidir.” Her mahluk kendisine verilen değer, ihtimam, güzellik, yüklenen misyon, faydalar, vazifeler ve neticeler hasıl olduktan sonra tekrar Cenab-ı Hakkın ilim dairesine dönerler. 

Muhabbetle yaratılmaya layık, güzelliğinin tezahürüne, isimlerinin tecellisine ayna, binlerce ilmine, hikmetine, kudretine muhatap olmak bütün mahlukatı için bir taltif, bir şeref, ulvi bir mensubiyet ve vazife-i fıtrattır. Bu durumda zevaller, firaklar yoktur. “Bir an-ı seyyale yaşamak, hadsiz envarı-ı vücuda medardır.”

Mahlukat, nişanlarını, armalarını, formalarını takarak, tam tesisat bayramlarda geçit töreni gibi peş peşe gelip geçerek, ilahi saltanatın ihtişamını ve varlığın külli tezahürlerini nazarlara, akıllara, idraklere gösterir giderler. 

“…kendi yerinde, bu âlem-i şehadette zîruh ise ruhunu ve hadsiz hafızalarda ve sâir elvâh-ı mahfuzalarda suretini ve hüviyetini ve tohumlarında ve yumurtacıklarında mahiyetinin kanunlarını ve bir nevi müstakbel hayatını ve âlem-i gaybda ve daire-i esmâda âyinedarlık ettiği kemâlleri ve güzellikleri bırakıp, mesrurâne terhis mânâsında bir zâhirî mevt ile bir zevâl perdesi altına girer, yalnız dünyevî gözlerden saklanır mahiyetinde gördüm; “Oh, elhamdü lillâh” dedim.”(2. Şua)

Dünyanın zeval ve fenalarından nazarımızı Baki-i Zülkemale çevirsek, her şeyin binler hikmetini ve gerçek yüzünü görür, özünü tanırız. Aynada yansıyan suretlerin, hikmetlerin, güzelliklerin gerçek sahibini anlarız. 

“Âyinedir bu âlem her şey Hak ile kâim 

Mir’ât-ı Muhammed’den Allah görünür dâim” 

(Azîz Mahmud Hüdâyi Hz.)