ECOWAS’ın kurucu Anlaşması Benin, Burkina Faso, Fildişi Sahili, Gambiya, Gana, Gine, Gine Bissau, Liberya, Mali, Moritanya, Nijer, Nijerya, Sierra Leone ve Senegal devlet veya hükümet başkanlarınca imzalandı. ECOWAS’a Cabo Verde 1977’de katılmış ve Moritanya ise Topluluk’tan 2000 yılında çekilmişti. Ancak Moritanya, Topluluğa Ağustos 2017’de tekrar katıldı.

ECOWAS “temelde üye ülkelerin kolektif kendi kendine yeterlilik, ticaret birliği, ekonomik işbirliği yoluyla tek ve büyük bir ticaret bloğu oluşturmayı amaçlıyor”.

Ancak zikredilen ülkelerin hem Avrupa devletlerinin sömürgeleri olmaları hem de ECOWAS bölgesinde terör, etnik sorunlar, siyasî ve ekonomik istikrarsızlıklardan dolayı bir türlü sosyo-ekonomik refah istenilen düzeye gelememiştir. Bu özelliklerinden dolayı üye ülkeler, dış müdahalelere açık hâle de gelmiştir.

Son yıllarda Afrika’da etkinliği arttıran sözde Cihatçı örgütlerin uyguladıkları şiddet ve hükümetlerin gıda ihtiyacı, ilaç yetersizliği, yoksulluk vb. sorunlara çözüm üretememeleri özellikle Mali’de 2020’de, Burkina Faso’da 2022’de ve Nijer’de 2023’te gerçekleştirilen darbelerin (Yeni Asya, 12.09.2020 ve 12.08.2023) nedenleri arasında gösteriliyor.

ECOWAS bu ülkelerde seçimler yoluyla bir an önce sivil yönetime geçişleri savunduğunu iddia ediyor. Her üç ülkede yapılan darbeler sonrasında tansiyonun düşürülmesi için yeni yönetimlere ECOWAS’ın yaptığı baskılar sonuçsuz kaldı. Çünkü Mali, Burkina Faso ve Nijer “ECOWAS’tan çekildiklerini duyurdular”.

Üç ülke ECOWAS’tan çekilmelerini “Batı Afrika Ekonomik Topluluğu’ndan gecikmeden ayrılmalarının egemen kararları”nın olduğunu, “ECOWAS’ın üye devletler için bir tehdit haline geldiği” belirtiliyor.

Darbe yönetimlerini eleştiren ve uluslararası baskı/yaptırım uygulamaya çalışan ECOWAS’a karşı, üç ülkenin “Topluluğun irrasyonel ve kabul edilemez tavrına cevap olarak kendi kaderlerini ellerine almaya karar verdikleri” ve sert bir bildiriyle ECOWAS’tan ayrıldıkları görülüyor.

ECOWAS’ı “yabancı güçlerin etkisi altında, kuruluş ilkelerine ihanet ederek üye devletler ve halklar için sözde Cihatçı örgütlerle mücadelede kendilerine yardım etmediğinden tehdide dönüştüğünü” ileri süren Mali, Burkina Faso ve Nijer yönetimleri, 28 Ocak 2024’te ülkelerinin “Sahel Devletleri İttifakı” adı altında güçlerini birleştirdiklerini ilan ettiler.

ECOWAS’tan ayrılan üç ülkenin denize kıyısının bulunmaması, kendileri için ticareti daha zor duruma getirecektir. Deniz yoluyla limanlar üzerinden sevk edilen malların fiyatlarında artış söz konusu olacaktır. Ayrıca ECOWAS’tan ayrılmak, seyahat için vize zorunluluğunun yeniden uygulamaya konulması anlamına gelecektir. Dolayısıyla üç ülkenin, bu gibi karşılaşılacak zorlukları göze alacakları kuvvetle muhtemeldir.

Diğer taraftan Mali, Burkina Faso ve Nijer’de gerçekleştirilen darbeler, eski sömürge gücü Fransa’nın desteklediği askerî rejimlerin baskısına karşı da yapılmıştı. Böylece Fransa üç ülkeden Büyükelçilerini ve askerî birliklerini peyder pey geri çekmişti. Fransa’dan doğan boşluk ise, Rusya tarafından askerî ve siyasî olarak dolduruldu.

Birincisi 23-24 Ekim 2019’da Soçi’de, ikincisi St. Petersburg’da 27-28 Temmuz 2023’te yapılan Rusya-Afrika Ülkeleri Zirveleri’nde gıda, silah ve askerî eğitim konularında alınan kararlar (Yeni Asya, 29.07.2023), Fransa’dan sonra Moskova’nın bölgede nasıl bir politika izleyeceği hakkında ipucu veriyor. 

Şimdi bölgede Fransa ve Batı destekli üye kaybeden ECOWAS’a karşı, Sahel Devletleri İttifakı’nın kurulmasında Rusya’nın etkisi ihtimallerdendir.